bölüm ıı - Prof.Dr. Seval Fer

39
açıklanmaktaydı. Buna göre dil bir davranış biçimi olarak tanımlanmakta ve dolayısıyla
da uyaran-tepki-pekiştireç modeli dil edinimini açıklamak için yeterli olmaktaydı.
Zihinsel süreçler, hafıza, bilinç gibi olgular dışarıdan gözlenip ölçülemediği için de
sorgulanması gereken kavramlar değildi (Sole, 1994).
Ancak bazı kuramcılar dil gelişimini yalnız taklit ya da pekiştirmeyle açıklamanın
mümkün olmadığını özellikle belirtmektedir. Buna göre aynı evde yetişen çocukların
farklı zamanlarda konuşmaya başlaması, bunun yanında farklı kültürlerde yetişen
çocukların söyledikleri ilk sözcüklerin benzer sesler içermesi, hiç işitemeyen çocukların
özel eğitimle konuşmayı öğrenebilmesi gibi nedenler, dil gelişimine yönelik farklı bakış
açılarının ortaya çıkmasına yol açmıştır (Erden ve Akman, 2003: 77).
Davranışçı görüşe karşı çıkan doğuştancı ve bilişsel dilbilim yanlıları ise çocuğun bir
dil edinme yeteneği ile doğduğunu, dil edinme aracı (‘language acquisition device’) adı
verilen bu yetenek sayesinde dil seslerini diğer seslerden ayırt ettiğini, sınıflandırdığını
ve düzenlediğini ileri sürmüşlerdir (Demircan, 1990: 15). Davranışçıların savunduğu
öğrenmenin mekanik tanımını reddeden bilişselci psikologlar, düşünme ve öğrenme
sürecinde zihnin aktif olduğunu ve bilginin aktif bir etmen tarafından edinildiğini ve
öğrenmenin de birey tarafından kontrol edildiğini ileri sürmüş ve öğrenmenin algılama,
edinim, organizasyon ve saklamayı içerdiği belirtilmiştir (Sole, 1994). Bilişsel
yaklaşımı kabullenen psikolog ve eğitimciler ise dil öğrenmenin bilişsel gelişime dayalı
olduğu görüşündedir. Birey, anlamları geliştirdikçe sembolleri daha kolay öğrenmekte
ve uzun süre onları kolaylıkla hatırlayabilmektedir (Ülgen, 1997: 151). Sonraki yıllarda
ise dil gelişiminde bilişsel ve duyuşsal yeterliliğin özel bir yeri olduğu ve söz konusu
yapılanmanın her iki koşulun tamamen göz ardı edilmesiyle gerçekleşemeyeceği ifade
edilmiştir.
Skinner’in dil öğreniminde öne çıkardığı davranışçı model geniş bir alanda kabul
görmeye başladığı sıralarda Noam Chomsky’nin yetenek ve performans teorisi buna bir
tepki olarak literatürdeki yerini almış, Chomsky, Skinner’in Sözsel Davranış Teorisine
Eleştiri (‘The Review of Skinner’s Verbal Theory’) adlı eserinde davranışçı bakış
açısıyla cevaplanamayacağını öne sürdüğü önemli sorular yöneltmiştir. Buna göre dil
öğrenilmiş bir davranışsa, çocukların daha önceden hiç söylemedikleri şeyleri telaffuz
etmeleri nasıl mümkün olmaktadır Aynı şekilde yetişkinlerin hayatlarında hiç