You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
59<br />
olaylarda yaşandığını ve dolayısıyla öz-benliğin olumsuz yönde etkilendiği; buna karşın<br />
evrensel çaresizliğin ise sonuç üzerinde dış etkenlerin bireysel çabalardan daha etkili<br />
olduğu durumlarda gerçekleştiğini öne sürmektedir.<br />
Abramson, Seligman ve Teasdale (1978, Akt., Ulaş, 2005) evrensel çaresizliği bir<br />
kanser örneğiyle açıklamaktadırlar. Çocuğu lösemi olmuş bir baba, bütün çabalarına<br />
rağmen çocuğunu iyileştirmeyi başaramamıştır. Artık yapabileceği hiç bir şey<br />
olmadığına inanmaktadır. Löseminin tam olarak tedavi edilememesi nedeniyle başka<br />
birisinin de yapabileceği bir şey yoktur. Böyle bir durumda, babanın çocuğunu<br />
iyileştirmek için gösterdiği çaba belli bir süre sonra azalmaya başlayacak ve baba<br />
çaresizlik davranışı göstermeye başlayacaktır. Bu durum evrensel çaresizlik olarak<br />
tanımlanmaktadır. Benzer bir örnekle, sürekli ders çalışmasına, hiç devamsızlığı<br />
olmamasına, özel dersler almasına rağmen bir türlü başarılı olamayan bir öğrenci, en<br />
sonunda başarısızlığın nedeni olarak kendisini görmeye başlamıştır. Başaramamasının<br />
nedeni olarak, zekâ seviyesinin dersleri başarmasına yetecek seviyede olmadığına<br />
inanmaktadır. Derste başarılı olmak için gereken bir seviye vardır ve bazı kişiler bu<br />
seviyede başarı göstermektedir. Öğrenci ders çalışmayı bırakmıştır. Böyle bir durumda<br />
bireyin ders çalışmayı bırakmasıyla kendisini gösteren çaresiz davranış ise bireysel<br />
çaresizlik olarak açıklanmaktadır.<br />
Abramson, Seligman ve Teasdale (1978, Akt., Ulaş, 2005) yukarıda açıklanan orijinal<br />
çaresizlik modelini zaman içerisinde gözden geçirerek dört alanda yetersiz olduğunu<br />
ileri sürmüşlerdir. Modelin ilk yetersizliği olarak, çaresizlik davranışının ne zaman<br />
süreğen veya geçici olduğunu açıklamamasını göstermişlerdir. İkinci olarak, orijinal<br />
model, çaresizlik davranışının yaşamın diğer alanlarına hangi durumlarda genellendiğini<br />
hangi durumlarda sadece o duruma özgü olduğunu açıklamamaktadır. Orijinal modelin<br />
üçüncü yetersizliği olarak bireylerdeki benlik saygısı yer almaktadır. Bu model<br />
çaresizlik yaşantısı geçiren bireylerin çaresizlik davranışı yanında aynı zamanda benlik<br />
saygısında azalma veya yok olmanın nedenini ortaya koyamamaktadır. Son olarak,<br />
orijinal model çaresizlik eğilimi konusundaki bireysel farklılıkları dikkate almamıştır.<br />
Gözden geçirilmiş öğrenilmiş çaresizlik modelinde, çaresizlik belirtilerinin süreğen<br />
olması durumunda süreğen (‘chronic’) terimi yerine ‘değişmez’ (‘stable’) ve kısa süreli<br />
olması durumunda da ‘değişebilir’ (‘unstable’) terimlerinin kullanılması daha uygun
Change language