bölüm ıı - Prof.Dr. Seval Fer

55
öğrenilmiş çaresizlik davranışlarının sadece türe özgü olmadığı ve bunun sadece
kalıtımsal teorilerle açıklanamayacağı görülmüştür (Seligman, 1975: 28-30).
Öte yandan Overmier (2002), söz konusu teorilerin doğru ya da yanlış olduğu bir tarafa,
bu konuda yapılan araştırmaların ve niteliklerinin öğrenme süreci üzerinde büyük önem
taşıdığını özellikle vurgulamakta ve insan sağlığını tehdit eden nedenleri anlaşılır
kılmak için, yaşanmış travmaları, kronik depresyonları ve acıları incelemek ve köklerine
inilmesi gerekliliği üzerinde durmaktadır.
Köpeklerin verilen elektrik şokundan dolayı kayıtsız kalmaları ‘öğrenilmiş çaresizlik’
adıyla tanımlanmış ve söz konusu olgunun insanlarda görülen depresyonun da bir
sebebi olabileceği ileri sürülmüştür. Ne var ki bu konuda karşıt fikirler de öne
sürülmektedir. Deney hayvanlarından çok azının söz konusu davranışları gösterdiği ve
bunun da kalıtımsal bir faktör olabileceği ifade edilmiştir (Henkel, Bussfeld, Möller, &,
Hegerl, 2002).
Oldukça karmaşık bir kavram olan insanların nasıl öğrendikleri konusunda birçok teori
ortaya atılmıştır. Davranışçı öğrenme ve öğretim teorisine göre öğrenme, yaşantılara;
yaşantılar da maruz kalınan uyarıcıların niteliğine bağlı olmakta ve şartlı tepki (klasik
ve edimsel) yoluyla davranışlar öğrenilmekte ya da değiştirilmektedir. Davranışçı teori
pekiştireçlerin (ödül veya ceza) üzerinde özellikle durmaktadır. Seçilen davranışın
organizmayı hedeflenen amaca ulaştırdığı durumlarda kalıcılık sağlanmakta ve benzer
amaçlara ulaşmada aynı davranış sergilenmeye başlanmaktadır. Bir başka deyişle
organizma amaca ulaşmak için daha önce kullandığı davranışı seçmektedir.
Uyarıcı-tepki-sonuç arasında sağlam bir bağ kurulduğunda öğrenme gerçekleşmekte,
tekrarla daha da güçlenmektedir. Bu durumda ilk öğrenilenler, sonraki öğrenilenleri
etkilemekte ve benzer durumlarda aynı davranışlar sergilenmektedir.
Bu bilgiler ışığında organizmanın sergilediği davranış sonucunda amacına ulaşmakta ve
doyum sağlamada başarılı olduğu durumlarda öğrenmenin gerçekleştiğinden söz
edilebilir. Buna karşın ihtiyacın giderilmesi için seçilen davranışın amaca ulaşmada
yetersiz kalması, söz konusu davranışın tekrar seçilmesini imkânsız kılmaktadır.