full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Kryteria oceny rozwoju motorycznego dzieci w wieku od 10 do 13 latstwierdzenia, że o sprawności fizycznej dzieci i młodzieży,a w konsekwencji – całego społeczeństwa, decydująlata szkolne (Przewęda 1985) nasuwa się refleksja:czy słuszne jest – przy pogłębiającej się dysproporcjimiędzy rozwojem somatycznym a motorycznym dziecii młodzieży – tworzyć normy na podstawie przeciętnychwyników całej populacji? Bardziej racjonalne wydajesię tworzenie norm docelowych poprzez przyjęcie jakowzorców grup złożonych z osób o odpowiednim stopniuusprawnienia ruchowego (Haleczko). Podobne stanowiskoprezentuje Przewęda (1987), proponując w miernikurozwoju motorycznego jako skalę odniesienia sprawnośćosobników wytrenowanych ruchowo. Analogicznyjest postulat Romanowskiego (1972) nieuznawania zanormę fizjologiczną wartości wskaźników stwierdzonychu przeciętnych ludzi, lecz uwzględniania wielkościparametrów obserwowanych u osób trenujących systematyczniei wytrwale” [1, s. 32].Jak wynika z tekstu, nie chodzi o tworzenie biologicznychpunktów odniesienia do określenia wiekurozwoju morfologicznego, lecz wyłącznie o docelowenormy sprawności motorycznej.2. „Wyeliminowanie z oceny stopnia dojrzałościbiologicznej wieku chronologicznego, w dziedziniewychowania fizycznego i sportu wydaje się jednak niesłuszne.Przede wszystkim należy uwzględnić fakt, iżwiek metrykalny wywiera wpływ na biologiczne dojrzewaniecałego organizmu, a tym samym – na doskonaleniejego wszystkich funkcji, co w efekcie końcowymwyraża się pozytywnymi zmianami w działalności ruchowej.Najtrafniej istotę sprawy wyjaśnia założenie:z dwu osobników znajdujących się na tym samym etapiedojrzewania, tzn. posiadających te same warunkisomatyczne oraz charakteryzujących się jednakowymstopniem aktywności ruchowej, wyższy poziom sprawnościmotorycznej powinien reprezentować, dziękiwiększemu doświadczeniu ruchowemu, osobnik starszymetrykalnie” [1, s. 22].Oczywiście, doświadczenia ruchowe nie należą docech biologicznych, ale tak wysokość, i jak masa ciaławywierają poprzez swoje działanie fizyczne wpływ namotorykę. Przy jej ocenie nie można pominąć doświadczeńruchowych, które nabywa się z czasem, co równoznacznejest z wpływem wieku metrykalnego.3. Badanie zależności między parametrami morfologicznymia zdolnościami motorycznymi z zastosowaniemregresji krzywolinijnej niewątpliwie jest metodącenną, ale niewykluczającą badań w układzie prostolinijnym.Nie szukając daleko, już na podstawie rycinzamieszczonych w publikacji Osińskiego [4], które dotyczązarówno grup wiekowych (7–10, 11–14, 15–18),jak i całości materiału (7–18 lat), można stwierdzić częstowystępujące związki o charakterze liniowym cechsomatycznych z próbami sfery ruchowej.CelPodstawowym celem pracy jest weryfikacja adekwatnościprzyjętych w pracy form wskaźników wieku morfologicznego,jak i jego poszczególnych składników.Materiał i metodyMając na uwadze wypowiedzi autorów [5 i 6], którychzdaniem zdolności koordynacyjne wcale lub w niewielkimstopniu uzależnione są od czynnika somatycznego,w przeciwieństwie do zdolności kondycyjnych, w znacznejmierze uwarunkowanych cechami budowy ciała, dobadań wybrano grupy dzieci: jedną, której motorykareprezentowana jest głównie próbami koordynacyjnymi;drugą, której sfera ruchowa przede wszystkim jest uzależnionaod zdolności kondycyjnych. Pierwszą tworzyło41 dziewcząt i 44 chłopców, uczniów wrocławskich szkółpodstawowych nr 31 i 91, poddanych w latach 2008–2010,począwszy od klas IV, obserwacjom ciągłym. Opis przeprowadzonychprób motorycznych i sposób obliczania zanie ocen podano w 45. numerze „Antropomotoryki” [8].Drugą grupę stanowiło 30 uczniów Szkoły Podstawowejnr 1 w Głuchołazach. Ich wyniki w czwórboju, odnotowywaneprzez 3 lata dwukrotnie w ciągu roku szkolnego,odzwierciedlają przejawiające się w czterech konkurencjachzdolności kondycyjne [7]. Badania te zawdzięczamyPanu Mgrowi Janowi Matcjonowi, który prowadziłje w latach 1991–1993.Aktualnie zalecane przez autorów [2, 3] dwuczłonowewskaźniki aprobowane są przez antropologów[9, 10], których zdaniem forma trójczłonowa z włączeniemwieku metrykalnego zamazuje obraz rzeczywisty.Jednak stanowiska te w świetle ich wypowiedzi z tejsamej publikacji nie są tak jednoznaczne: „Tak więcw dużym uproszczeniu można powiedzieć, że rozwójosobnika (R) w każdym czasie (t i) jest funkcją czynnikówgenetycznych (G), środowiskowych (E) i czasu (T),jaki upłynął od momentu powstania zygoty (t 1) do czasu(t n), co można zapisać następująco:R = f( GET , , ),t1gdzie i – 1, … , n” [9, s. 513].– 101 –