full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Edward Mleczko, Czesław Szmigielna co zwrócono uwagę we wstępnej części opracowania,czy też najnowszych doniesień ze StanówZjednoczonych [104, 105], to trudno liczbę krakowskichdzieci z nadmierną masą ciała między 6. a 13. rokiemżycia uważać za porównywalną z ww. wynikami badańpopulacyjnych.Warto dodać, że w świetle rezultatów badań pochodzącychz dużego polskiego miasta, jakim jestWrocław [72], wydają się też dyskusyjne informacjedotyczące wzrostu otyłości w Polsce u osób dorosłych[106]. Niezależnie od wątpliwości odnoszących się doreprezentatywności wymienionych badań nad problematykąpolskich otyłych mężczyzn i kobiet, to trudnobyłoby jednak formułować tak optymistyczne wnioskiodnośnie do rozwoju epidemii otyłości polskiegospołeczeństwa jako całości. Mogą o tym świadczyćdoniesienia kardiologów, które są pokłosiem prac realizowanychw ramach takich programów naukowych jak:Pol-MONICA (Multinational Monitoring of Trends andDeterminants in Cardiovascular Diseases) [107, 108],WOBASZ (Wieloośrodkowe Ogólnopolskie BadanieStanu Zdrowia Ludności) [109, 110], NATPOL PLUS(Nadciśnienie Tętnicze w Polsce Plus ZaburzeniaLipidowe i Cukrzyca) [111]. Godny odnotowania jestrównież, jak się wydaje, stwierdzony w trakcie analizyzebranych materiałów kierunek zróżnicowania liczbyprzypadków nadwagi i otyłości u osób płci męskieji żeńskiej. Nie jest bowiem możliwe określenie zróżnicowaniana korzyść płci żeńskiej, tak jak to byłow badaniach dorosłych [72, 89] oraz między chłopcamii dziewczętami z różnych regionów Polski [5, 26–31,36, 37, 44, 51, 54–61, 63–66].W badanej populacji ujawniły się wyraźne relacjew liczbie osób z nadwagą i otyłością na korzyść płcimęskiej (tab. 1–2, ryc. 1). Z przeglądu piśmiennictwawynika, że do rzadkości należał taki kierunek różnicdymorficznych w polskich [44, 53, 62] i zagranicznychpopulacjach [36, 55, 56]. W badaniach Mazura [95],prowadzonych na ziemi rzeszowskiej w 2008 roku,stwierdzono nieco większą częstotliwość nadwagiu chłopców niż u dziewcząt i odwrotną sytuację w przypadkuotyłości. Biorąc pod uwagę te obszary kulturowe,w których uwidoczniła się przewaga otyłych chłopcównad dziewczętami – tj. Śląsk [53, 62] i Kraków w Polsceoraz wybrane regiony Słowacji, Austrii i Niemiec [25]– należy przypuszczać, iż w dużym stopniu na efektybadawcze mógł rzutować styl życia rodzin oraz obyczajowośćokreślonych kręgów środowiskowych.We wcześniejszych pracach sugerowano, że w populacjikrakowskiej dziewczęta w młodym wieku są tradycyjnieczęściej angażowane do zajęć domowych niżchłopcy [112], stąd ich zwiększoną aktywność fizycznąnależałoby uważać za czynnik, który mógł rzutować nawyniki badań własnych. O słuszności takiej interpretacjiświadczą materiały pochodzące z badań dziecimazowieckich [55], a zwłaszcza dokumentujące wpływwytrącenia „wieku wzrostowego” na częstotliwość szacowanialiczby osób otyłych i z nadwagą płci męskieji żeńskiej. Nie bez znaczenia może być także zastosowanametoda obliczania częstości występowanianadmiernej masy ciała. Potwierdzają to materiały pochodzącez badań porównawczych, w trakcie którychza pomocą trzech metod mierzono częstotliwość występowaniaotyłości u gimnazjalistów w wieku 13–15 latz 5 województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego,małopolskiego, podlaskiego i pomorskiego [44]. Pomijajączastrzeżenia co do wykorzystywania metodyantropologicznej do oceny wieku biologicznego rozwoju[113], podkreślić należy, iż zasygnalizowany wcześniejproblem uwarunkowań środowiskowych częstościwystępowania otyłości i nadwagi wymaga rozwiązaniaw dalszej penetracji badawczej.Wyniki badań własnych potwierdziły jednoznaczniewpływ wyższego wykształcenia rodziców na niższąliczbę dzieci otyłych i z nadwagą. W rodzinachz wyższym wykształceniem rodziców było o ponad100% mniej dzieci z nadmierną masą ciała (18,66%)niż z wykształceniem podstawowym i zawodowym(40,59% i to przy dużej dyspersji wyników 34,11% do47,07%). Niewątpliwie należałoby wiązać taki wynikobserwacji ze wzrostem świadomości zdrowotnej osóbz wyższym wykształceniem i tym samym przejawiającychtroskę o własne ciało. Na pozytywny wpływ wykształceniarodziców, a zwłaszcza matek, na zmniejszeniesię liczby dzieci otyłych i z nadwagą zwróconouwagę w polskich [27, 29, 114, 115] i zagranicznychopracowaniach [116–124], to niewątpliwie liczba dzieciw rodzinie i przedstawiliśmy go jako zmienną niezależnąw postaci kilkustopniowej skali porządkowej, towówczas trudno nie było wzbudzić refleksji nad innąprzyczyną zauważonego kierunku zróżnicowania, niżczynnik świadomościowy.Z dotychczasowych badań wynikało, że każdedziecko w rodzinie wielodzietnej stanowi dodatkowe obciążenieekonomiczne, pogarszające warunki rozwojufizycznego swoje i rodzeństwa, co miało negatywneprzełożenie na rozwój fizyczny dzieci [87]. Z analizyzebranych materiałów wynikało, że wraz liczbą dzieciw rodzinach (powyżej dwóch) spadała bardzo mocnoczęstotliwość występowania nadmiernej masy ciała:– 92 –