full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Edward Mleczko, Czesław Szmigieldokonano podziału badanych ze względu na liczbę (1,2, 3 i więcej) dzieci w rodzinie oraz wykształcenie ojcai matki (wyższe, średnie, podstawowe).Techniki i narzędzia badawczeW opracowaniu materiałów uwzględniono:1. Pomiary podstawowych cech somatycznych –wysokości i masy ciała – przeprowadzono zgodniez powszechnie stosowanymi metodami w somatometrii.W y s o k o ś ć (B-v) mierzono w płaszczyźniefrankfurckiej (oczno-usznej) antropometrem,z dokładnością do 1 mm. M a s ę c i a ł a (z dokładnościądo 1 dag) ważono z wykorzystaniem wagilekarskiej.2. Wskaźnik wagowo-wzrostowy Queteleta II –BMI (Body Mass Index) obliczono ze wzoru:waga [kg]BMI= wzrost2 [m2 ]gdzie:–waga = masa ciała (w kg),wzrost = wysokość ciała (w m).3. Poziom nadwagi i otłuszczenia. Nadwagę i otyłośću młodzieży szkolnej obu płci oszacowanowykorzystując do tego celu pomiary antropometrycznewysokości i masy ciała. Zgodnie z zaleceniamiWHO do celów porównawczych obliczono relacje(wagowo-wzrostowe) masy ciała do kwadratuwysokości. Ich wartości porównywano z danymizamieszczonymi na siatkach centylowych opracowanychprzez Instytut Matki i Dziecka [36]. Dlakażdego badanego, z uwzględnieniem wieku i płci,określono pozycję centylową wskaźnika. Wartościrelacji wagowo-wzrostowych znajdujące się nasiatce centylowej w przedziale między 90. a 97.centylem uważano za strefę świadczącą o nadwadze,a wykraczające poza 97. centyl kwalifikowanodo zakresu otyłości.Metody opracowania materiałów1. W kolejnych rocznikach wieku (6–14 lat) i płci(chłopcy i dziewczęta) zsumowano liczbę: przebadanychosobników ogółem oraz oddzielnie otyłych,z nadwagą i nadmiarem masy ciała – NMC(nadwaga plus otyłość) oraz obliczono z ogólnejliczby przebadanych udział procentowy (%) osobników:z nadwagą, otyłych i z nadmiarem masy ciała(NMC).2. W grupach płci (bez uwzględnienia wieku) zsumowano:ogółem przebadanych, z nadwagą, otyłychoraz z nadmiarem masy ciała (NMC).3. W grupach płci (bez uwzględnienia wieku) obliczonośrednią arytmetyczną z procentów osób:z nadwagą, otyłych, z nadmiarem masy ciała orazobliczono procentowy udział osób (%) w grupachstatusu społeczno-ekonomicznego ich (730) rodzin,wyróżnionych ze względu na:• liczbę dzieci w rodzinie: 1, 2, 3, 4 i więcej;• wykształcenie obojga rodziców: wyższe, średnie,podstawowe.Wyniki badań1. Ogólna charakterystyka badanychZ danych przedstawionych w tabelach 1–2 wynika, żew grupie 4441 przebadanych osób, u 10,02% stwierdzononadwagę, u 6, 37% otyłość, a u 16,39% nadmiernąmasę ciała.Uwzględniając płeć badanych (2283 chłopcówi 2158 dziewcząt) można zauważyć w całym badanymprzedziale wieku (6–14 lat) wyraźną przewagęwskaźnika procentowego częstotliwości wystąpienianadwagi, otyłości i nadmiaru masy ciała u płci męskiej(chłopcy/dziewczęta): nadwaga – ♂ 11,19% >♀ 8,85%,otyłość – ♂ 7,03% > ♀ 5,72% nadmiar masy ciała –♂ 18,22% >♀ 14,57%.2. Wiek a nadwaga, otyłość i nadmiarmasy ciała badanychNa rycinach 1–2 przedstawiono zmienność z wiekiembadanych wartości wskaźnika procentowego nadwagii otyłości u badanych chłopców i dziewcząt między 6.a 14. rokiem życia w relacji do ogółu przebadanychz populacji wielkomiejskiej krakowskiej w każdym roczniku.Z analizy zamieszczonych na nich danych orazinformacji z tabel 1–2 wynika, że poza nielicznymiprzypadkami, chłopcy z populacji krakowskiej osiągnęliwyższy poziom rozwoju nadwagi i otyłości.Ponadto zmienność z wiekiem badanych – zarównochłopców, jak i dziewcząt – nie potwierdza sygnalizowanejczęsto w badaniach auksologicznych tendencjido wzrostu otłuszczenia dzieci po końcowym etapieszczytu jego zmniejszania się około 6. roku życia.W badanej populacji wystąpił u dziewcząt 6-letnichporównywalny z wiekiem 14 lat najwyższy poziom nad-– 88 –