full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Małgorzata Resiak, Józef Drabik, Aleksandra Niedzielska, Marek Jankowskii kryteriach IOTF, a także od 6. do 10. roku życia w badaniachwarszawskich. W tych ostatnich badaniach,poczynając od 11. roku życia, granica ta przybrała niższewartości.Różnice pomiędzy wartościami 95. centyla w badaniachdziewcząt warszawskich i gdańskich były niecomniejsze niż u chłopców. Przykładowo w wieku lat 15wyniosły one 2,86 kg/m 2 , w 17. roku życia stanowiły2,68 kg/m 2 , a u szesnastoletnich dziewcząt wynosiły3,62 kg/m 2 . Odsetek dziewcząt otyłych, obliczonyz uwzględnieniem kryterium „warszawskiego”, był ponaddwukrotnie większy. Różnica ta jest istotna statystycznie(p < 0,001). Wartości graniczne BMI dla nadwagiu dziewcząt były zbliżone. Wyjątek stanowiły tugdańskie trzynasto- i piętnastolatki, u których wartościBMI c85 okazały się wyższe w badaniach gdańskich.Rozpowszechnienie nadwagi wśród 15-letnich dziewczątgdańskich przy zastosowaniu kryterium „warszawskiego”było o ponad 10% większe (p < 0,001).Na rycinach 3 i 4 zamieszczono wartości graniczneuzyskane z badań dzieci i młodzieży gdańskiej, warszawskiej,a także z próby międzynarodowej (IOTF), określająceniedobór masy ciała. W badaniach dzieci i młodzieżyz Gdańska oraz z Warszawy wprowadzono wartości BMI3., 5. i 10. centyla. Kryteria określone przez Cole’a i wsp.[7] uwzględniają wartości BMI odpowiadające 16, 17 i 18,5kg/m 2 osiąganym w wieku 18 lat. Zarówno u chłopców, jaki u dziewcząt najniższe kryterium niedoboru masy ciałazaproponowane przez Cole’a i wsp. [7] (BMI = 16 kg/m 2 )pozostawało na znacznie niższym poziomie niż wartość 3.centyla BMI obliczona dla populacji gdańskiej i warszawskiej.Po zastosowaniu tych kryteriów do określenia odsetkadzieci z największym niedoborem masy ciała zaobserwowanoistotne statystycznie różnice (p < 0,001). Na niższympoziomie pozostała również we wszystkich grupach wiekowychkolejna wartość graniczna (BMI = 17 kg/m 2 w wieku18 lat), zdefiniowana przez Cole’a i wsp. [7] do określenianiedoboru masy ciała. Zbliżone są natomiast wartości 10.centyli z badań gdańskich i warszawskich oraz kryteriumIOTF, odpowiadające BMI = 18,5 kg/m 2 w wieku 18 lat.DyskusjaW populacji polskich dzieci i młodzieży, podobnie jakw innych krajach rozwiniętych, obserwuje się wzrostczęstości występowania nadwagi i otyłości. Wysokietempo tych niekorzystnych zmian, a równocześnie najwyższyodsetek dzieci z nadwagą i otyłością występujewśród najmłodszych. W badaniach przeprowadzonychna terenie całej Polski w połowie lat 90. odsetek dzieciz nadwagą i otyłością w wieku 7–15 lat u chłopców nieprzekraczał 10%, a u dziewcząt był niewiele wyższy[14]. Kilka lat później, w obserwacjach poczynionychw tej samej grupie wiekowej w województwie podkarpackim,wykazano wzrost odsetka dzieci otyłychi z nadwagą do około 15% u chłopców i ponad 21%u dziewcząt [15]. W tym samym czasie badania przeprowadzonewśród dzieci i młodzieży poznańskiej,obejmujące szerszy przedział wiekowy, bo od 3. do18. roku życia, wykazały nadwagę i otyłość u około16% chłopców i dziewcząt [16]. Wśród 6-letnich chłopcówodsetek ten był wyższy i wyniósł około 23%.Z danych zebranych w ostatnim dziesięcioleciuw Ośrodku Promocji Zdrowia i Sprawności Dzieckaw Gdańsku wynika, że odsetek dziewcząt z nadwagąbądź otyłością w 2002 roku przekroczył 20% i był porównywalnyz danymi z europejskich krajów zachodnich[17]. U chłopców był nieco niższy, ale także zbliżył się do20%. Przewęda i Dobosz [4], porównując wyniki badańz 1999 roku z danymi sprzed 10 lat, stwierdzili (na podstawiewartości BMI), że dziewczęta w wieku 7,5–13,5 lat byłytęższe od rówieśniczek badanych w 1989 roku, podczasgdy starsze dziewczęta wykazały tendencję do smuklejszejbudowy ciała. Tymczasem u chłopców we wszystkichkategoriach wieku autorzy ci odnotowali w końcu lat 90.wyższe wartości BMI w porównaniu z rokiem 1989.Również Chrzanowska i wsp. [18] zaobserwowaliwśród najstarszych krakowskich dziewcząt tendencję doszczuplenia. Ogólnopolskie obserwacje, którymi objętogrupę młodzieży gimnazjalnej w roku 2005, wskazują naduże międzyregionalne różnice w występowaniu nadwagii otyłości [19]. Potwierdza to wątpliwości dotyczącestosowania jako punktów odniesienia regionalnychnorm rozwojowych dla wskaźnika masy ciała. Wydajesię, że problem został rozwiązany w przypadku dziecimłodszych. Jak piszą de Onis i Woynarowska [20],standardy zaproponowane przez WHO w 2006 roku dladzieci w wieku 0–5 lat zostały przyjęte w ponad 100 krajach.Mimo to wykorzystanie tych standardów dla dziecii młodzieży w wieku 5–19 lat jest nadal kwestią otwartą.Oblacińska i wsp. [21] polecają normy WHO do obserwacjiepidemiologicznych i porównań międzynarodowych.Do dyskusji pozostawiając równocześnie kwestię indywidualnejoceny stanu odżywienia dzieci i młodzieży.W niniejszej pracy do porównań wartości referencyjnychdla nadwagi i otyłości oraz niedoboru masyciała wykorzystano kryteria przedstawione przezCole’a i wsp. [7, 10], a rekomendowane przez IOTF.Zaznaczyć jednak należy, że choć zostały stworzonena podstawie badań międzynarodowej populacji,– 116 –