full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Adam HaleczkoUmiarkowane negatywne związki wiek metrykalnytworzy z sumarycznymi ocenami prób motorycznychw zespole chłopców z Głuchołaz (tab. 6). Tylkowspółczynniki „r” obu rzutów mają wartości dodatnie.Nieodnotowany natomiast w początkowym badaniu [1]wpływ wieku cech somatycznych, w końcowych pomiarach(6) wyraża się korzystnym oddziaływaniem nawszystkie próby motoryczne.Rzut piłką palantową, czyli konkurencja czwórboju,w której wynik zależy nie tylko od szybkości i siły, a zarazemwymagająca większej niż pozostałe koordynacji,jest jedyną próbą nietworzącą z wiekiem metrykalnymnegatywnych korelacji.Niespodziewane okazały się reakcje wskaźnikastanu dojrzałości biologicznej (W SDB) [12, 13] czwórboistów.Wprawdzie świadczą one o niewielkim ich opóźnieniuw rozwoju, ale przede wszystkim tworzą związkiz motoryką przekraczające progi istotności (tab. 6).Przy tym relacje z końcowymi ocenami sprawnościbyły wyższe niż pozostałych wskaźników. Ponadtote kryteria rozwoju we wszystkich badanych grupachtworzyły znaczące związki z pchnięciami lub rzutamipiłką lekarską. Wskaźnik ten wykorzystał również w badaniachmotoryczności Napierała [18], przedstawiającw formie graficznej, z uwzględnieniem wieku rozwojowego,wyniki uczniów w pięciu próbach M.T.S.F.Najlepsze rezultaty uzyskali chłopcy charakteryzującysię prawidłowym rozwojem.Niezamieszczone w tabelach związki proponowanychprzez Klamrzyńskiego [11, s. 119] wskaźnikówo innych niż stosowane w badaniach ujęciach wiekumetrykalnego (0,5 i 1,5) osiągnęły wartości pośredniemiędzy I i III wskaźnikiem.Trudne w interpretacji związki wieku metrykalnegoz motoryką, a właściwie ich brak, w grupie wrocławskichchłopców (tab. 5) skłoniły do próby podwyższeniastopnia zmienności tej cechy przez wydłużenie okresubadań. Połączenie wyników pierwszego i trzeciegobadania zwiększyło znacznie zmienność wieku metrykalnego(V 3= 2,5, V 1+3= 8,9) w mniejszym stopniuzwiększając wiek wysokości ciała (V 3= 11,1, V 1+3= 15,1)z jego masy (V 3= 19,2, V 1+3= 21,5). Efektem tych działańbył wzrost współczynników korelacji z oceną motorykiwsk. I do r = .17, wsk. II do r = .24 a wsk. III dor = .29. Wartości te z jednej strony powinny być nieconiższe, gdyż połączenie dwóch grup różniących sięw średnich arytmetycznych o połowę odchylenia standardowegostwarza pozorną korelację rzędu okołor = .15. Z drugiej zaś strony nieco słabsze wyniki chłopcóww przejściu drabinek w trzecim badaniu w porównaniudo pierwszego obniżyły wartość korelacji ocenykońcowej sprawności.Większy zakres zmienności wieku metrykalnegoumożliwił uzyskanie zbliżonych do rzeczywistych relacjiwskaźnika wieku morfologicznego do działań ruchowych.Analiza statystyczna materiału jako najistotniejsząwykazała konieczność doboru odpowiednich domotoryki dzieci wskaźników dojrzałości biologicznej.W próbach uwarunkowanych głównie zdolnościamikondycyjnymi korzystne jest zastosowanie wsk. I(dwuczłonowego), niemniej przy przyjęciu klasycznejformuły obliczeniowej Norwegów [19], czyli wsk. II (trójczłonowego),straty informacyjne nie byłyby wielkie.W próbach koordynacyjnych wyróżnia się natomiastwsk. III z dwukrotnym uwzględnieniem w liczniku wiekumetrykalnego. Uzyskane wyniki analizy, podkreślająceznaczenie wieku chronologicznego w ocenie zdolnościkoordynacyjnych, potwierdzają wcześniejsze na ten tematdoniesienia Żaka [5] oraz Ignasiak i wsp. [6].Wartości i kierunki oddziaływania trzech czynnikówtworzących wskaźniki biologiczne ukształtowały ichrelacje z motoryką. Znak i wysokość współczynnikówkorelacji danego wskaźnika malały lub wzrastały (tab.4 i 6) w zależności od tego, czy próby motoryczne zaliczałysię do zdolności kondycyjnych, czy koordynacyjnychoraz od liczbowego ujęcia wieku metrykalnegow danym kryterium rozwoju.Brak grupy dziewcząt o próbach motorycznychuwarunkowanych zdolnościami kondycyjnymi nie pozwalana pełniejszą analizę wpływu czynników biologicznychna rozwój motoryczny dzieci w wieku 10–13lat. Niemniej zebranie najistotniejszych informacjiumożliwia przedstawienie ich we wnioskach.WnioskiSpecyfika obliczania wieku chronologicznego obligujedo ostrożnej interpretacji jego roli w ocenie rozwoju motorycznegodzieci.W próbach motorycznych uwarunkowanych główniezdolnościami koordynacyjnymi, szczególnie u dziewcząt,wiek metrykalny jako czynnik rozwoju ma większeznaczenie niż wiek należny z cech somatycznych.W działaniach ruchowych sfery kondycyjnej jego rolajest mniejsza, niemniej w zestawach testów składającychsię na ogół z prób, w których przejawiają się obarodzaje zdolności motorycznych, bardziej racjonalnewydaje się korzystanie z wersji trójczłonowej wskaźnika.Trzy elementy składowe wskaźników, tworzące– 106 –