full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Otyłość i nadwaga dzieci i młodzieży z Krakowa na tle wyników badań rówieśników z innych populacjiZ szeregu doniesień wynika, że liczba osób otyłychgwałtownie rośnie, mimo dużego zaangażowaniapaństw, by propagować wizerunek szczupłej (czasemaż do przesady) sylwetki. Zdaniem niektórych badaczyistnieją powody, by uznać, iż mamy do czynienia nawetz ogólnoświatową pandemią otyłości [6]. Gwałtownywzrost nadmiernej masy ciała dotyka zarówno obywatelikrajów wysoko uprzemysłowionych, jak i państwo niskim dochodzie narodowym. Wiele danych, pochodzącychz wiarygodnych źródeł informacji, jakimisą raporty z realizacji programu pod nazwą MONICAŚwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) [7], wskazywało,iż w większości krajów Europy w ubiegłym stuleciuotyłość zwiększyła się o około 10–20% u mężczyzni 10–25% u kobiet [8].Narastające zjawisko nadmiaru masy tłuszczuu dzieci stanowi coraz większy problem zdrowotny.Jego dynamika na świecie rośnie w podobnym tempiejak u osób dorosłych [9, 10]. Uważa się, że znacznaczęść osób oty łych w dzieciństwie pozostanie otyłymiw wieku dorosłym [4, 11]. Wprawdzie otyłość u niemowlątnie predestynuje ich do jej późniejszego występowania,lecz gwałtowne przybieranie na wadze po czwartymlub piątym roku życia (tzw. otyłość z odbicia) niesiez sobą ryzyko utrzymania nadwagi w późniejszym okresieżycia [12, 13]. Niemieckie obserwacje potwierdziły,że otyłe dziecko jest w 50% potencjalnym kandydatemna otyłego dorosłego [12]. Z licznych badań wynika, żew każdym wieku nadmierny przyrost masy ciała u dziecii młodzieży jest główną przyczyną rozwoju insulinooporności,która jest uznawana za początkowy stancu krzycy typu 2, dyslipidemii, nadciśnienia tętniczegoi tym samym – przyczynia się do rozwoju zespołupolimetabo licznego [14, 15, 16].Najbardziej alarmujący wzrost nadwagi i otyłościstwierdzono w Wielkiej Brytanii, gdzie na przełomiewieków zanotowano nadmiar masy tłuszczu u niemal2/3 dorosłych mężczyzn i u ponad połowy kobiet [17].W samej tylko Anglii pomiędzy rokiem 1995 a 2002 zauważonowzrost liczby otyłych młodych chłopców z 2,9do 5,7% i dziewcząt z 4,9 do 7,8%. Szacuje się, że napoczątku XXI wielu w całej Wielkiej Brytanii 1 / 5populacjiosób w wieku szkolnym płci męskiej i ¼ płci żeńskiejmogła mieć nadwagę lub otyłość [18]. W tym czasiena Wyspach Brytyjskich wzrastała w jeszcze większymstopniu otyłość u młodzieży między 16. a 24. rokiemżycia. Za raportem z 2004 roku należy przyjąć, żew krótkim, bo w z zaledwie 7-letnim przedziale czasowymzakres jej przyrostu był następujący: płeć męska,5,7 → 9,3% płeć żeńska, 7,7 → 11,6% [19].Z innych równie dobrze udokumentowanych badańHaslama i Jamesa [20], opublikowanych w 2005 r., wynika,że na przełomie wieków około 10% światowej populacjido 18. roku życia miało nadwagę lub otyłość. Natym tle bardzo źle wypadają materiały pochodzące zeStanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Na podstawiemateriałów zebranych w 2002 roku, którymi objęto8000 losowo wybranych osób, można sądzić, że problemyz nadmiarem masy ciała na przełomie wiekówmogło mieć około 30% młodzieży amerykańskiej [21].Z jeszcze nowszych publikacji wynika, że ponad połowaAmerykanów osiągnęła poziom nadmiernej masyciała [6].Niepokojące są ogólnoświatowe wyniki badań małychdzieci. Szacuje się, że na początku XXI wiekuponad 22 miliony z nich było otyłych przed zakończeniem5. roku życia [22]. Dane z 2004 roku InternationalObesity Task Force [23], organizacji zajmującej sięmonitorowaniem częstotliwości otyłości, informują,że na świecie 155 milionów młodych ludzi w wiekuszkolnym miało nadmierną masę ciała, w tym 30–45milionów w wieku 5–17 lat zakwalifikowano do otyłych.Szacowano, że w tym czasie w Europie średnio 20%dzieci miało nadmierną masę tłuszczu, a wśród nichbyło 5% otyłych [24]. Z kolei na podstawie analizy trendówrozwojowych przewidywano, że 26 milionów dzieciw Unii Europejskiej do 2010 r. przekroczy poziom należnejmasy ciała, z czego 6,4 miliona osób – próg otyłości[25].Interesujących danych odnośnie do otyłości, ustalonejz wykorzystaniem metody Cole’a, dostarczył raportObesity Consensus Working Group z 2002 roku [25].Na jego podstawie można przyjąć, że u 15-letniej młodzieżyz różnych krajów europejskich poziom otyłościkształtował się u przedstawicieli płci męskiej i żeńskiejnastępująco: w Austrii – 5,1% i 4,4 %, w Belgii – 5,2%i 5,8%, w Danii – 3,2% i 6,5%, we Francji – 2,7 i 4,0%,w Niemczech – 5,4%, 5,1%. Znacznie mniej otyłejmłodzieży zauważono w krajach postkomunistycznych.Biorąc pod uwagę różnice ze względu na płeć,jej wskaźnik u chłopców i dziewcząt był następujący:w Republice Czeskiej było to odpowiednio – 1,9 i 3,5%,w Słowacji – 4,4 i 1,1% a na Litwie – 0,85 i 2,1%. Jakpodawały polskie źródła, w różnych regionach naszegokraju częstość występowania otyłości u młodzieży wahałasię od 2,5 do 12% [5, 26–29]. W ogólnopolskichbadaniach nastolatków, pochodzących z 2005 roku,[30, 31], w grupie wieku 13–15 lat stwierdzono otyłośću 4,5% gimnazjalistów (częściej u dziewcząt niżu chłopców, bo odpowiednio 5,7 i 3,3%), a nadwagę– 83 –