full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Otyłość i nadwaga dzieci i młodzieży z Krakowa na tle wyników badań rówieśników z innych populacjiwych w okresie dorastania krakowskich nastolatków.Jak już zaznaczono wcześniej, wbrew oczekiwaniom,w dość długim okresie rozwoju dzieci krakowskichobojga płci między 7. a 13. rokiem ich życia wystąpiłokres względnej stabilizacji rozwoju obu składowychstruktury nadmiernej masy ciała, ze wskazaniem nawyższy bardziej stabilny poziom kinetyki rozwojuu osób płci męskiej (ryc. 1 i 2).3. Status społeczno-ekonomiczny rodzin a poziomnadwagi i otyłości badanych dzieci krakowskichW badaniach własnych zwrócono także uwagę nawspółwystępowanie między dwoma wskaźnikami modyfikatorówśrodowiskowych, liczbą dzieci w rodziniei statusem wykształcenia rodziców a statusem rozwojunadwagi i otłuszczenia badanych dzieci. Brano poduwagę tylko jednorodne grupy rodzin, w których obojemałżonkowie posiadali takie samo wykształcenie: podstawowe,średnie i wyższe. Na podstawie danych pochodzącychz badań 730 takich przypadków ustalononastępujące relacje procentowe osób z nadmierną masąciała w relacji do całości badanych: rodzice z wyższymwykształceniem – 18,66%, średnim – 29,12%, podstawowymi zawodowym – 40,59%, przy dużej dyspersjiwyników 34,11% do 47,07%. W przypadku liczby dzieciw rodzinie wieku 6–14 lat, relacje procentowe badanychz nadwagą układały się w następujący sposób:jedno dziecko – 34,71%, dwoje dzieci – 44,77%, trojedzieci – 18,02%, czworo i więcej dzieci – 5,5%.Podsumowanie i dyskusjaJak już zaznaczono we wstępnej części pracy, stosowanieróżnych kryteriów do kwalifikacji granic otyłościczy nadwagi dzieci i młodzieży stwarza duże trudnościw przeprowadzeniu analizy porównawczej większościmateriałów zebranych w naszym kraju i zagranicą[26–32, 41–44, 53–63]. W związku z tym do dyskusjiz wynikami badań własnych wybrano tylko materiałyzebrane w Polsce [30, 31, 41, 44, 51, 53, 55, 56, 63],w których zastosowano takie same narzędzia do wyróżnianiana polskich siatkach centylowych [36, 37]nadwagi zakresie od 90. do > 97. i otyłości ≤ 97. centylaBMI. Jak się okazało, w większości analizowanychprzypadków osiągnięto zamierzone cele poznawcze,ale równocześnie nie potwierdzono wszystkich przyjętychhipotez badawczych.Przede wszystkim w wynikach badań własnychmożna znaleźć dowody na potwierdzenie hipotezy, sugerującej,iż na przełomie XX i XXI wieku w Krakowie,dużym polskim mieście, stolicy kultury i nauki, nie mapodstaw do podtrzymywania obiegowego poglądu o istnieniutendencji do wyraźnego rozszerzania się epidemiiotyłości dzieci i młodzieży poza zakres stwierdzonyod dziesięcioleci. U objętych badaniami osób w wieku6–14 lat stwierdzono nadmierną masę ciała (otyłośći nawagę) u 18,22% badanych chłopców i 14,54%dziewcząt, w tym u 11,19% przedstawicieli płci męskiejz nadwagą i 7,03% z otyłością oraz u 8, 85% osób płciżeńskiej z nadwagą i 5,72% z otyłością. Mamy zatemw Krakowie raczej tendencję do względnej stabilizacjiliczby przypadków nadmiernej masy ciała, którą obserwowanojuż od dłuższego czasu u dzieci i młodzieżyz różnych polskich grup środowiskowych [5, 26, 37, 43,51, 90–94]. Zróżnicowanie międzyrocznikowe częstotliwościwystępowania otyłości w wieku między 6. a 13.rokiem życia jest niewielkie, mieści się w zakresie,który stwierdzano m.in. u polskich nastolatków badanychw latach 1995–2005 [30, 31].W najnowszych opracowaniach znaleźć można informacjęo możliwości wzrostu nadwagi oraz o równoczesnymspadku liczby dzieci otyłych [95]. Nie jest tozjawisko zbyt korzystne, jeśli weźmie się pod uwagę ryzykopotencjalnego pojawienia się „otyłości z odbicia”u osób w starszych okresach ontogenezy [4].Podobne tendencje do stabilizacji częstości występowanianadwagi i otyłości, a nawet jej zmniejszeniasię, sygnalizują najnowsze doniesienia pochodzące nietylko z polskich ośrodków naukowych [95], ale równieżspoza naszego kraju, obejmujące zagraniczne populacje[96–102]. Optymistyczne informacje można znaleźćtakże w raporcie NHANES z 2008 r., z którego wynika,iż w Stanach Zjednoczonych Ameryki Południowejpo raz pierwszy stwierdzono wyraźne zahamowanieprzyrostu BMI u dzieci między latami 2003–2004a 2005–2006 [103]. Niewątpliwie jest to zasługa akcjiwychowawczych i edukacyjnych prowadzących dokształtowania w społeczeństwie amerykańskim trwałychnawyków troski o własne ciało i zdrowie.Biorąc pod uwagę wyniki analizy badań własnychnależy zwrócić uwagę na bardzo duży przyrost liczbyczternastolatków z nadwagą i otyłością. Niewątpliwiemusi to budzić troskę i skłaniać do refleksji nad ich przyszłością.Nie może zadowolić fakt, że podobną częstotliwośćwystąpienia nadmiernej masy ciała zauważonom.in. w badaniach Mazura [95] u młodzieży rzeszowskiej.Pomijając ważne względy metodologiczne należyzwrócić uwagę, że na tle poziomu i przyrostu częstościwystępowania otyłości w krajach Europy Zachodniej,– 91 –