full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Małgorzata Resiak, Józef Drabik, Aleksandra Niedzielska, Marek Jankowskition of Gdansk with reference values of International Obesity Task Force and norms which were elaborated bythe Institute of Mother and Child on the basis of the examinations of children and youth from Warsaw.Material and methods. The research included 25 124 children and youth, of which 12 813 were boys and12 311 girls aged 6–18 years. Calculation of values of percentiles: 3, 5, 10, 15, 25, 50, 75, 85, 90, 95 and 97 inboys and girls was performed with consideration of calendar age.Results. Similar curves run imaging criteria of overweight and obesity in boys and girls was noted in Gdanskand international research. In case of Warsaw research this accordance occurred entirely in younger children.Similar, however, were the values of 10 centile constituting cut-off point for underweight in Gdansk and Warsawexaminations in which this point corresponds to BMI =18,5 kg/m 2 at the age of 18 years.Conclusions. Individual diagnosis demands reference to national population, regional would be the best,including big research groups. On the other hand, determination of spreading obesity and overweight and underweightshould be performed basing on agreed international standards, because only they give possibility ofmaking comparisons.WstępObserwacje rozwoju somatycznego dzieci i młodzieżymają w Polsce długą historię. Od lat monitorowano m.in.zmiany międzypokoleniowe cech somatycznych, w tymwysokości i masy ciała [1], badano także związek tychzmian z uwarunkowaniami środowiskowymi [2–4]. Takiedane umożliwiają śledzenie trendów sekularnych i tymsamym mogą informować o stopniu przystosowaniasię poszczególnych pokoleń do środowiska [5]. Naszebadania nawiązują do tych obserwacji, a ponadto dooceny rozwoju somatycznego. Ocena ta może z koleistanowić podstawę do działania bądź prewencyjnego,bądź – w razie stwierdzenia zaburzeń – leczniczego.W przypadku większości cech somatycznychważna jest aktualizacja tych punktów odniesienia.Pewne wątpliwości budzi jednak ciągła aktualizacjasiatek centylowych tworzonych dla wskaźnika masyciała (BMI), który służy zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych– zwłaszcza w badaniach epidemiologicznych– do szacowania wielkości otłuszczenia ciała. Normęstatystyczną stanowi większość osobników [6]. Jeślizatem nadwaga i otyłość stają się coraz bardziej powszechne,to ciągłe uaktualnianie siatek centylowychmoże utrudniać właściwą ocenę ewentualnego nadmiarumasy ciała.Monitorowania wymaga także niebezpieczne dlazdrowia zjawisko niedoboru masy ciała i zbyt niskiegopoziomu otłuszczenia. W zamożnych krajach jest onoprzede wszystkim efektem ulegania presji środowiska,wymuszającego dostosowanie sylwetki do narzuconych„kanonów” estetycznych [7, 8], a w krajach rozwijającychsię może wynikać z biedy [9]. Prace przedstawiającerozpowszechnienie nadwagi i otyłości u dziecii młodzieży są liczniejsze niż opracowania dotycząceniedoboru masy ciała. Autorzy niniejszego opracowaniauwzględnili oba te aspekty rozwoju fizycznego.Celem naszych badań było opracowanie rozkładówcentylowych dla wysokości, masy ciała i wskaźnikamasy ciała dzieci i młodzieży w wieku szkolnym miastaGdańska, a także porównanie kryteriów przyjętych dostwierdzenia nadwagi i niedowagi w populacji gdańskiejz wartościami uznanymi za referencyjne przezIOTF (International Obesity Task Force) [7, 10] orazze wskaźnikami opracowanymi przez Instytut Matkii Dziecka na podstawie badań dzieci i młodzieży warszawskiej(11).Materiał i metodyBadania przeprowadzono w latach 2008/2009w Ośrodku Promocji Zdrowia i Sprawności Dziecka(OPZiSDz) oraz w gdańskich szkołach w ramach programów„Zdrowy Uczeń”, „Zdrowe Serce GdańskichUczniów” i „Waga Zdrowia”, we współpracy z 43 pielęgniarkamiszkolnymi zatrudnionymi w 13 placówkachmedycznych, jak i w ramach indywidualnych praktykpielęgniarskich. Pielęgniarki wykonujące pomiary byływcześniej przeszkolone przez lekarzy OPZiSDz orazGUM.Badaniami objęto 25 124 dzieci i młodzieży, w tym12 813 chłopców i 12 311 dziewcząt w wieku 6–18 lat,co stanowi około 50% tej grupy wiekowej gdańskiej populacji.Wiek określono z dokładnością do 0,01 roku.Podziału badanych na grupy wiekowe dokonano wgjednej z propozycji przyjętych w piśmiennictwie [12].Do grupy sześciolatków zaliczono dzieci znajdujące sięw przedziale wiekowym 5,50–6,49. Analogicznie postąpionow pozostałych grupach wiekowych. Dokonanopomiarów wysokości i masy ciała wg obowiązującychzasad [13]. Wskaźnik masy ciała (BMI) obliczono wgwzoru:masa ciała (kg) / ((wysokość ciała (m)) 2 .– 110 –