Stáhnout PDF - Ostravská univerzita v Ostravě

Znajomość niemieckiego pamiętnikarstwa i opisów podróży odnoszących się doŚląska w Polsce nie jest na ogół wielka. Najczęściej przywoływany jest niezwykle interesującyopis podróży po Śląsku Johanna Gottlieba Schummela, wydany w Berlinie w 1792 r.Niedawno doczekał się on wydania reprintowego. 10 Bardziej już znane są relacje polskichpodróżników po tej ziemi. 11 Mimo wszystko niewiele jednak wiemy o postrzeganiu GórnegoŚląska, zwłaszcza jego wschodniej części oraz Górnoślązaków przez odwiedzającew minionych epokach te tereny podróżników.Docenić dlatego należy inicjatywę Fundacji „Zamek Chudów”, która podjęła się wrazz Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach wydawania tłumaczeńniemieckojęzycznych pamiętników, w tym także obejmujących opisy Śląska. Z wydanychostatnio trzech relacji z podróży po Śląsku zwrócić uwagę chciałem na dwie relacje, którychautorami są Niemcy (autorem trzeciej, bardzo krótkiej i ogólnej relacji jest Francuz) 12 Są to:znacznie ciekawsza, ze względu na bogactwo opinii o Śląsku i Ślązakach relacja zatytułowana„Podróż dla przyjemności przez Górny Śląsk,” publikowana w periodyku SchlesischeProvinzialblätter w 1805 roku i znacznie obszerniejsza, pisana bardziej w literackiejkonwencji opisu podróży schyłku XVIII wieku relacja, zatytułowana Opowiadania albopodróże jednego Kosmopolity, wydana drukiem w Lipsku w 1795. Obie sygnalizowane relacjemożemy zaliczyć do literatury opisowej. Obie pozostają anonimowe, choć były próby bliższejidentyfikacji ich autorów. 13 Wiemy tylko, że autorami byli Niemcy, w przypadku pierwszejrelacji, wykształcony zdaje się szlachcic, zaś drugiej wykształcony mieszczanin, pochodzącyz Wielkopolski. Podróż pierwszego trwała krótko, może zaledwie najwyżej kilkanaście dniw roku 1805, drugiego zaś zapewne kilkanaście miesięcy w latach 1792-1793.Obie relacje, choć bardzo podobne, różnią się jednak nieco między sobą. Prezentująbowiem różne osobowości autorów. Autora drugiej, wykształconego, jak już wspominano idumnego mieszczanina, szczycącego się swoim miejskich pochodzeniem i niechęcią doszlachty, bardziej interesuje prosty człowiek i jego losy, bardziej od ludzkiej, ale teżfilozoficznej strony. 14 Próbuje przy tym sformułować program naprawy świata pozostawiającprzesłanie potomnym. Pierwsza zaś ze wspomnianych relacji również wykazujezainteresowanie człowiekiem, ale pokazuje przede wszystkim jego wielkość, dokonaniai możliwości. Stąd w relacji przewija się ciągle podziw dla dzieła rąk Górnoślązaków, ichdokonań. Podróżnika tego interesuje też przyroda i jej piękno, w znacznie mniejszym stopniudostrzegane przez pierwszego z podróżników.10KUNICKI, M.: c. d.11Por. ZIELIŃSKI, A. (ed.): c. d.12SZYMAŃSKI, J. (ed.): c. d.13Tamże, Wstęp s. 9–13.14Np. Opis domu inwalidów w Rybniku w Opowiadania albo podróże jednego Kosmopolity. In: SZYMAŃSKI, J.(ed.): c. d., s. 87–88.50