Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İSTANBUL<br />
KÜLTÜR ve SANAT<br />
DERGİSİ<br />
SÖZ İLE SAZIN REFAKATİ: EDEBİYAT MAHFİLLERİNDE MÛSİKÎ / Prof. Dr. Fazlı ARSLAN<br />
muvafakatını alırlardı. Yapılan tenkidlerle<br />
oracıkta tashihler yapılır, besteler<br />
geliştirilirdi. Bazen mahfil müdavimleri<br />
bir hususta yazı yazarlar,<br />
o yazıyı birbirlerine okurlardı. Yeni<br />
şairler eskilerle tanışmak, onlardan<br />
hem feyz almak hem tensib görmek<br />
isterlerdi. Kuvvetle muhtemel,<br />
mûsikîşinaslar bestelerinde kullanacakları<br />
bazı güfteleri bu mekânlarda<br />
tespit ederler, bazı şairler de mûsikîşinasların<br />
kolayca besteleyecekleri<br />
şiirleri oralarda te’lif ederlerdi.<br />
Ahmet Rasim, Şevki Bey ile; Dikran<br />
Çuhacıyan, Ahmet Mithat ile; Yahya<br />
Kemal, Münir Nurettin ile; Ekrem<br />
Hakkı Ayverdi, Neyzen Niyazi Sayın<br />
ile birlikteyken birbirlerinden ne ölçüde<br />
feyz aldıkları izahtan vârestedir.<br />
Hatta bu mahfillerdeki anlayışların<br />
tesiri edebiyatçıların ya da mûsikîşinasların<br />
eserlerinde bile kendini gösterecektir.<br />
10<br />
Bazı mahfil müdavimleri arasında<br />
mûsikîşinasların çok olması sebebiyle,<br />
edebiyat kadar mûsikînin de<br />
konuşulduğu ve icra edildiği muhakkak.<br />
Mesela, İbnülemin Mahmut<br />
Kemal Bey’in konağı, yine Recaizade<br />
Mahmut Ekrem’in, Şair Nigâr’ın,<br />
İhsan Raif Hanım’ın evleri, Ahmet<br />
Midhat Efendi’nin yalısı sadece birkaç<br />
örnektir.<br />
Bazı mahfillere yakından bakalım ve<br />
oralardaki mûsikîyi görmeye çalışalım.<br />
Ahmet Mithat Efendi’nin özel<br />
desteğini gören, 11 iltifatına mazhar<br />
olan Recaizade’nin edebiyat mahfilini<br />
ele alalım.<br />
Recaizade’nin evindeki edebiyat<br />
mahfilinde edebiyat kadar mûsikî<br />
de yer almaktaydı. Hatta resim de.<br />
O dönem bazı hanelerde olduğu<br />
gibi bazı mahfillerde de Batılılaşmanın<br />
etkisiyle Batı ve Türk mûsikîsinin<br />
birlikte icra edildiğini görüyoruz.<br />
Turgay Anar’ın Ercüment Ekrem Talu’dan<br />
naklettiğine göre Recaizade’nin<br />
evi her iki mûsikînin de icra<br />
edildiği bir mekândır. Recaizade’nin<br />
kendisi de piyano çalar, resim yapardı.<br />
Bazı parçaları gelen misafirlere piyanoda<br />
çaldığı da resimleri üzerinde<br />
bazı konuklarla tartıştığı da vakidir. 12<br />
Bu mahfilin müdavimlerine baktığımızda<br />
kimleri görüyoruz? Piyanist<br />
Devlet Efendi, Kemanî Tatyos, Udî<br />
Afet, Hacı Arif Bey, Şevki Bey ve<br />
daha niceleri. Bu kadar mûsikîşinasın<br />
iştirak ettiği meclisten, nasıl hoş<br />
bir sada yükselir ve İstanbul kültür<br />
muhitinde yankılanır, düşünmek<br />
gerek. İşte İstanbul’da bu mekânlarda,<br />
edebiyatımız ve<br />
mûsikîmiz inceliklerini<br />
kazanarak hususi bir şekil<br />
almıştır. Abdülhak Şinasi<br />
Hisar’ın dediği gibi,<br />
Şark’ın en Garplı öğrencisi<br />
olan İstanbul’dur ve<br />
bu şehir Şark mûsikîsini<br />
sazla birçok inceliklerine<br />
vardırmış ve onu kendi<br />
edasının hususiyetleriyle<br />
bezemiştir. 13 İşte bu<br />
mûsikî Ziya Gökalp’in<br />
tanımladığı Bizans’tan<br />
alınan, Arap ve İran tarzı<br />
ile karıştırılmış hastalıklı<br />
bir Şark mûsikîsi değil,<br />
İstanbul ve Anadolu hâkim<br />
kültür havzasının ve<br />
aydınlarının kendilerine<br />
ait hususiyet ile bezedikleri,<br />
bu topraklara ait<br />
olan mûsikî idi ve bu mahfillerde hayat<br />
bulup terakki ediyordu.<br />
Batılılaşmanın etkisiyle kültürün değişmesi,<br />
sanatın dönüşmesi sebebiyle<br />
mahfillerde tabii olarak en çok<br />
konuşulan tartışılan meselelerden<br />
birisi de, mûsikîde yenilik hareketleri,<br />
Doğu-Batı, eski-yeni mukayesesi idi<br />
şüphesiz. Alaturka alafranga, daha<br />
Şair Nigar Hanım Osmanbey'deki konağında<br />
90<br />
Şair Nigar Hanım'ın Osmanbey'deki konağı.<br />
(Taha Toros arşivi, Şehir Üniversitesi)
Change language