You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SÖZ İLE SAZIN REFAKATİ: EDEBİYAT MAHFİLLERİNDE MÛSİKÎ / Prof. Dr. Fazlı ARSLAN<br />
İSTANBUL<br />
KÜLTÜR ve SANAT<br />
DERGİSİ<br />
genel başlıkla “millî mûsikî” mevzuu<br />
idi. Ünlü lisancı Necip Asım ile Ahmet<br />
Mithat Efendi’den başlayarak Peyami<br />
Safa’ya, Hakkı Süha Gezgin’e, İsmail<br />
Hakkı Baltacıoğlu’na 14 kadar birçok<br />
aydın ve mûsikî yazarı bu mevzuda<br />
hararetli tartışmalar yapmış ve dönemin<br />
matbuatı bu hususta kaleme<br />
alınan yazılarla doldurulmuştur. Pek<br />
tabii ki tartışmaların en hararetle yapıldığı<br />
yerler bu mahfillerdi. Buralar,<br />
mûsikî tekniği yanında, tarihi mevzuların,<br />
mûsikî beğenisi bağlamında<br />
mûsikî sosyolojisinin de yapıldığı<br />
yerlerdi. Hacı Ârif Bey’in yeni tarzı,<br />
Şevki Bey’in halka dönük eserleri,<br />
Dede’nin yenilik hareketleri içinde<br />
mûsikîsini nasıl muhafaza ettiği ya<br />
da edemediği, Osmanlı’dan miras<br />
alınan mûsikînin nasıl geliştirileceği,<br />
Batılılaşma cereyanıyla Osmanlı’dan<br />
tevarüs edilen klasik mûsikînin gözden<br />
düşmesine karşı neler yapılması<br />
gerektiğine dair tartışmaların bu<br />
mahfillerde yapıldığını tahmin ediyoruz.<br />
Çünkü o dönem, matbuatta,<br />
kitaplarda yer alan mevzuların o<br />
mahfillerde konuşulduğu bir hakikat.<br />
Alaturka alfranga demişken, hatırlatalım<br />
ki bazı mahfillerde piyanoyla<br />
misafirlere mûsikî icra edildiğini<br />
görüyoruz. Bu durum, son dönem<br />
Osmanlı toplumundaki mûsikî anlayışının<br />
geçirdiği değişim sürecini<br />
göstermektedir. O dönemde piyanonun<br />
birçok hanede olmazsa olmaz<br />
bir saz olarak bulunması, en azından<br />
bir kesimin meylinin Batı müziğine<br />
doğru evrildiğinin işaretidir. Bu zaviyeden<br />
Şair Nigâr’ın evindeki mahfile<br />
bir göz atalım.<br />
Şair Nigâr’ın evinde de piyano vardır<br />
ve bizzat kendisi piyano çalarak<br />
mahfile iştirak edenlere dinletmektedir.<br />
Evet Şair Nigâr’ın edebiyat mahfiline<br />
iştirak edenlere baktığımızda,<br />
Ahmet Mithat Efendi, Piyanist Furlani,<br />
Piyanist Hegye, Kemani Tatyos,<br />
Bimen Şen, Selim Sırrı, Leyla Hanım<br />
(Saz), Carmen Sylvia gibi isimleri<br />
görüyoruz. Kemani Tatyos ile Bimen<br />
Şen’i, Leyla Saz ile Piyanist Hegye’yi<br />
bir araya getiren Osmanlı son dönem<br />
fikir dünyası, her iki mûsikînin<br />
de bir arada bulunmasını ve icrasını<br />
beraberinde getirmekteydi. Pek tabii<br />
ki mûsikiyle ilgili elliye yakın yazıyı<br />
kaleme alan Mithat Efendi’nin iştirak<br />
ettiği bir toplantıda Osmanlı mûsikîsinin<br />
geleceği tüm sıcaklığıyla tartışılırdı.<br />
Bu mahfillerde<br />
pişirilip kotarılan fikirler<br />
gazetede sofraya konurdu.<br />
Bu yönüne bakıldığında<br />
mahfillerin<br />
eğitici, geliştirici yanı<br />
inkâr edilemez.<br />
Sözü, bu kültür ve sanat<br />
atmosferinin vazgeçilmez<br />
ismine, yukarıda<br />
adını andığım Ahmet<br />
Mithat’a ve onun yalısına<br />
getirmek isterim.<br />
Kalemi, fikir tarlasında<br />
inkıtasız nadaslar yapan<br />
bir sabana benzetilen,<br />
Türkiye’nin kalem<br />
şampiyonu 15 Ahmet Mithat yaşadığı<br />
dönemde birçok yazarla tartışan, birçok<br />
mevzuda kitaplar yazan bir isimdir.<br />
Tercüman-ı Hakikat’te çok sayıda<br />
yazıyı kaleme alacak ve mûsikîye ilişkin<br />
yazdıklarının merkezine Osmanlı<br />
mûsikîsinin muhafazası ve terakkisini<br />
Leon Hancıyan<br />
Kemani Tatyos Efendi'nin karakalem portresi<br />
koyacaktır. 16 Ahmet Mithat, edebiyat<br />
mahfillerinden bazılarının da müdavimidir.<br />
Mithat Efendi’nin Beykoz’daki<br />
yalısı, edebiyat ve mûsikînin de<br />
merkezlerinden biri idi. Beykoz’daki<br />
yalısında özellikle hem<br />
edebiyatçılarla konuşur<br />
tartışır hem de mûsikî<br />
fasılları tertip ederdi. 17<br />
Oğlu Kâmil Yazgıç’ın<br />
ifadesiyle, babasının<br />
değişik sanat dallarına<br />
merakı vardı, Beykoz’daki<br />
yalısında müziğe<br />
olan düşkünlüğü<br />
nedeniyle orgdan saksafona,<br />
piyanodan uda<br />
çeşitli mûsikî aletleri<br />
bulundurur, çocukları<br />
ve torunlarını mûsikî ile<br />
iç içe yetiştirirdi. 18 Bu yalının<br />
mûsikî hocası meşhur<br />
mûsikîşinas Leon Hancıyan’dır.<br />
Halil Ethem (Eldem)’in verdiği bilgilere<br />
göre haftada bir-iki defa mükemmel<br />
saz çalınır ve kendi de beraber<br />
okurdu. Eldem, Ahmet Mithat’ın<br />
kendi bestelediği şarkılar ve gazeller<br />
olduğunu da ifade eder 19 ancak<br />
Şerif Muhittin Targan ud çalarken<br />
91
Change language