KAP. 4.

IV Viðmerkingar til
einstøku greinirnar
Ad § 1:
Greinin ásetur valdsbýtið í yvirtiknum málum, og er samsvarandi
valdsbýtinum soleiðis, sum hetta er í fólkaræðisligu londunum uttanum
okkum, m.a. íslendsku stjórnarskránni § 2, donsku grundlógini § 3,
norsku grundlógini §§ 3, 49, 78, 79, 88 og § 90, svensku grundlógini 1.
kap §§ 4, 6 og 9 og óskrivaðu stýrisskipan Bretlands.
Endamálið við greinini er, at valdsbýtið í teim yvirtiknu málunum í
føroyska samfelagnum skal fara fram soleiðis, at stýrisskipanarligu størvini
verða sundurbýtt millum javnbjóðis kreftir á ein tílíkan hátt, at tær
ansa eftir hvør øðrum í javnvág sbr. teim av tí franska heimspekinginum
Montesquieus ásettu politisku grundreglunum.
Í uppskotinum verður brúkt orðingin „yvirtikin mál“. Nevndin hevur
ikki viljað brúkt orðingina føroyskt sermál, tá ivi kann vera um, hvussu
hetta hugtak skal tulkast eftir heimastýrislógini. Hetta kann bæði tulkast
at vera tey mál, sum standa á lista A og B og eru yvirtikin, men kann
eisini skiljast sum øll tey mál, sum standa á hesum listum, hóast tey ikki
eru yvirtikin av heimastýrinum. Við orðingini „yvirtikin mál“ hevur
nevndin eisini viljað gjørt greitt, at orðingin eisini fevnir um tey mál,
sum yvirtikin eru eftir § 9 mannagongdini.
Innihaldið í greinini ger endaliga valdsbýtið upp í yvirtiknum málum,
og førir m.a. við sær, at lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið ikki
kann lata hetta vald frá sær sjálvt, heldur ikki við løgtingslóg. – Ein
avleiðing av greinini er, at Føroyar ikki kunnu fara upp í ES, uttan at
lógin verður broytt, við tað at ES tá fær ávísar heimildir, sum umrøddu
stovnar í dag hava.
Um 1. pkt. í greinini er at viðmerkja:
Hvør, ið lóggávuvaldið hevur í yvirtiknum málum, er ásett í heimastýrislógarinnar
§ 4, 2. stk., nevniliga soleiðis, at løgtingið samtykkir og
løgmaður staðfestir løgtingslógir, og er 1. pkt. í greinini sostatt bert ein
endurtøka av galdandi rættarstøðu.
„Lóggávuvaldið“ í greinini merkir eitt nú heimildin at áseta almennar
rættarreglur mótvegis borgaranum og tí almenna innan teir karmar,
grundlóg, heimastýrislóg og stýrisskipanarlóg annars áseta. Ilt er nærri
at útgreina merkingina av orðingini í stuttari lýsing. Tó liggur sum
173