KAP. 4.

myndaðu nútímansgerðina av føroyska samfelagnum, ið broyttist frá
bóndasamfelagi til fískimannasamfelag.
Aðrar týðandi nýskipanir vóru skúlalógin frá 1854, realskúlin frá
1861, læraraskúlin 1871, fólkaháskúlin frá 1899 og Studenta-og preliminerskeið
Løgtingsins, 1937.
Kommunalskipanin varð samtykt í 1872. Í 1870-árunum vaknaði
føroyska tjóðskaparkenslan, fyrst millum studentar í Keypmannahavn
seinri í Føroyum. Politiski parturin av hesi rørslu førdi so til, at løgtingið
klovnaði í 1906 í ein sambands- og ein sjálvstýrisflokk. Tvíflokkaskipanin
vardi fram til 1928, tá javnaðarflokkurin kom á ting. Flokkurin
var stovnsettur í 1926.
Ein týðandi hending í tíðini millum heimsbardagarnar var løgtingsábótin
frá 1923. Eftir hetta vóru amtmaður og próstur ikki longur
fastir limir í tinginum. Amtmaðurin kundi tó framvegis møta á tingi og
seta fram lógaruppskot ella biðja um orðið; men atkvøðurættin misti
hann.
Løgtingið skuldi hava rætt til at seta fram uppskot til nýggjar lógir og
aðrar almennar fyriskipanir, og tingið fekk m.a. rætt at kæra, um
embætismenn gingu ikki eftir lógini, og almennir stovnar vóru ikki væl
riknir. Eisini varð ásett, at lógir, ið einans snúðu seg um serføroysk
viðurskifti, skuldu í so stóran mun sum gjørligt verða lagdar fyri tingið
til ummælis, áðrenn tær vórðu settar í gildi fyri Føroyar. Løgtingið
skuldi verða eftirspurt í málum, t.d. um hvussu ríkisveitingar skuldu
verða nýttar, og somuleiðis fekk tingið eftirlit við skjútsskipanini, lendingum,
brúm og bygdagøtum. Tað skuldi avgera árligu peninganøgdina,
sum skuldi álíknast „amtsrepartitionsfondet“ – og hvussu peningurin í
hesum grunni og „det økonomiske fond“ skuldi nýtast. Amtmaðurin
fekk heimild til at freista løgtingssamtyktir, ið hann ikki helt vera í
samsvari við galdandi lóg, men hann skuldi straks heinta avgerð frá
hægri myndugleika. Kongur kundi senda tingið heim ella freista avgerð
tess.
Í 1928 høvdu sjálvstýrisflokkurin og javnaðarflokkurin meiriluta í
tinginum, og teir samdust um at seta fasta millumtinganevnd, landsnevndina,
sum skuldi átaka sær summar fyrisitingaruppgávur, sum
higartil høvdu verið undir amtinum. Landsnevndin fekk eina skrivstovudeild,
og í 1939 varð Edvard Mitens tilnevndur skrivstovustjóri
løgtingsins.
Í tríatiárunum fóru fram samráðingar millum donsku ríkisstjórnina
og løgtingið um at fáa bøtt um tær fíggjarligu avleiðingarnar av búskaparkreppuni.
Í 1934 kom tann fyrra fíggjarætlanin (finansplanurin) í
40