Частина 2 - Інститут проблем сучасного мистецтва

Lech StangretZarys ewolucji rysunku Tadeusza Kantora7. Studium swiatła teatralnego, 1939. Tusz, papier. Własność prywatna. 8. Projekt dekoracji do «SamuelZborowskiego» J. Słowackiego, 1939. Tusz, papier. Własność prywatnajawiał wielk inwencj w rozwijaniu zarówno teoretycznego, jak i praktycznego programupracowni. Na wykładach pojawiały si takie tematy, jak: teatr wschodni i jegodekoracyjność, nowoczesna inscenizacja, światło na scenie czy kostiumologia teatralna.Zabierał studentów do teatrów, by mogli zapoznać si bezpośrednio z mechanizmamii konstrukcj sceny, oświetleniem, pracowniami technicznymi i krawieckimi.Oprowadzał w czasie niedzielnych wycieczek po zabytkach Krakowa, omawiajc minioneosignicia w zestawieniu z analogicznymi zagadnieniami w sztuce współczesnej.Inspirował słuchaczy do wycigania samodzielnych wniosków i indywidualnego traktowaniatematów ćwiczeń.Okres nauki (1937–1939), spdzony w pracowni Karola Frycza wyrwał Kantoraz letargu i mocno zaważył na pierwszych latach w pełni samodzielnej twórczości, przypadajcychna czas hitlerowskiej okupacji. Pod okiem charyzmatycznego pedagogapoznawał najwybitniejsze dzieła polskiej i światowej dramaturgii. Wykonywał wielerysunkowych projektów scenograficznych opraw i makiet. Rysował i malował.Próbował różnych malarskich technik (akwareli, oleju, fresku, drzeworytu). Uważniesłuchał wykładów i dyskusji, sporzdzajc staranne notatki. Pilnie uczestniczył w zajciachpraktycznych i ćwiczeniach. Frycz szybko zauważył talent i zaangażowanie nowegoucznia. Na koniec roku 1937/38 wpisał mu do indeksu nie tylko ocen celujc ipochwał, ale również wystpił o nagrod pieniżn za prace całoroczne. Sytuacja powtórzyłasi i w nastpnym, 1938/39 roku.Pod wpływem Karola Frycza, przede wszystkim powróciła z wielk moc fascynacjatwórcy teatrem. Odtd, w jego artystycznej działalności, teatr nierozerwalnie jużsplatać si bdzie z malarstwem. Spoiwem plastycznym łczcym oba te bieguny twórczościstał si rysunek.W szkole malarstwa dekoracyjnego, rysunek Kantora, uwolniony z ciasnego pancerzanaturalistycznego odtwarzania, zaczł żyć nowym życiem. Zachowało si sto-• 494 •sunkowo dużo notatek, projektów, szkiców, fotografii makiet, powstałych w latach 1938— 1939. Warto przyjrzeć si kilku z nim, gdyż dobrze egzemplifikuj nowe obszaryfunkcjonowania rysunku.Z przełomu lat 1938/39 pochodz projekty do dyplomowej pracy artysty, jakmiała być scenografia do «Balladyny» J. Słowackiego. Na dwóch szkicach (ryc. 4 iryc. 5) wykonanych wglem na kartonie, Kantor przedstawił różne rozwizaniascenicznej oprawy dramatu.W obu szkicach artysta posłużył si geometrycznymi figurami: walców, kół, prostoktów,łuków, wieloktów. Przestrzenne, syntetyczne, lapidarne formy zdradzajwpływy monumentalnego teatru Andrzeja Pronaszki. Kantor opisuje kształty grubymkonturem. Poszczególne partie szkiców cieniuje w zależności od stopnia ich nasyceniateatralnym światłem. Nie dba o szczegółyi staranność wykreślania figur. Interesujego zobrazowanie pomysłu, którego efektocenić bdzie można dopiero na scenie.Rysunek jest dla niego tylko etapem, stopniemw realizacji, który nigdy w pełni nieodda, bo nie musi oddać, doskonałości iskali projektu.Jeszcze silniej aspekt notacji wrażeniazaznaczył si w rysunkach ze studenckiegoszkicownika z 1939 roku. Kantorużył do ich wykonania pdzla. Czarnafarba pokrywa duże czści szkiców. Niezamalowanepowierzchnie wyłaniaj zmroku czerni rozświetlone formy. Pojawiajcysi gdzieniegdzie kontur zwikszaswoj szerokość, stapiajc si w wielumiejscach z ciemności tła. Autor jeszcze 9. Lutnista, 1938/1939. Tusz na papierze. Własnośćdalej, niż w przedstawionych wyżej prywatnarysunkach, odchodzi od dokładności odtwarzaniapostaci i przedmiotów, by lepiej ukazać gr teatralnych świateł.Artysta wyznacza tym rysunkom rol przekaźnika idei — prefiguracji nastpnychetapów jej materializacji. Porównujc naszkicowany projekt scenografii do «SamuelaZborowskiego» J. Słowackiego (ryc. 6) z fotografi makiety, można prześledzić jakmiały przebiegać poszczególne fazy realizacji pomysłu. Zanotowana rysunkiem ideaotrzymywała staranny kształt w postaci makiety, któr, odpowiednio oświetlon, rejestrowałobiektyw fotograficznego aparatu. Oczywiście ostatni czści tego procesumiała być dekoracja wykonana w teatrze, we właściwej skali.• 495 •