Частина 2 - Інститут проблем сучасного мистецтва

Lech StangretZarys ewolucji rysunku Tadeusza Kantora10. Projekt inscenizacji do «Powrotu Odysa» St. Wyspianskiego, ok. 1944. Wgiei na papierze. Własność prywatnaOperowanie plam i grubym konturem nadaje rysunkom bardziej malarski charakter.Zgeometryzowane formy zyskuj przez to płynność. Nerwowy, zdecydowany dukt pdzladeformuje kształty, odbierajc szkicom funkcj schematu. Dla autora najważniejszym stajesi szybkie zanotowanie zamierzenia. To pierwsze w twórczości rysunkowej Kantoraużycie plamy powróci w późniejszych dziełach. Przetransformowane o doświadczenieinformelu bdzie decydować o ich wysokich walorach artystycznych.W tym samym szkicowniku znalazły si również utwory odnoszce si bezpośredniodo problematyki malarskiej. Przedstawiaj muzykantów grajcych na lutni i gitarzew otoczeniu przysłuchujcych si kobiet. W przeciwieństwie do projektów scenograficznych,posgowe postacie nie zdradzaj żadnych oznak zgeometryzowaniakształtów. Gruby kontur określajcy figury mikk lini, retuszowany jest licznymikreskami czarnego tuszu.Wyraźniej, w podejściu do rysunku teatralnego i malarskiego szkicu, zaznaczajsi różnice w innych pracach (ryc. 7). Prostota teatralnej kreski i formy ustpuje miejscapltaninie linii. Portrety grajcych wyłaniaj si z sieci wielu kresek. Tak różny stylrysowania nie wynikał z wewntrznego rozdarcia twórcy pomidzy fascynacj konstruktywizmemi Bauhausem, a tradycj symbolistyczno — romantyczn• 496 •Malarski rysunek młodego artysty pełnił głównie klasyczn rol szkicu doobrazu. Poza drzeworytami i ilustracjami do notatek z wykładów, nie przejawiał ambicjiautonomicznej wypowiedzi artystycznej.Wybuch wojny i nastpujcy po niej czas hitlerowskiej okupacji nie przerwałyartystycznej działalności młodego twórcy. Paradoksalnie, teatralne doświadczenia idokonania z tych lat stały si fundamentem, na którym bdzie on budował idee swojegoCricot 2. Również malarstwo ulegało przemianom, choć nie miały one tak kategorycznegocharakteru jak odkrycia sceniczne. W ślad za kierunkami rozwoju obudyscyplin postpowała ewolucja rysunku.Jeszcze podczas studiów w ASP, edukacja Kantora w dziedzinie malarstwaodbywała si na zasadzie samokształcenia. W warunkach szalejcego terroru, gdywszelka działalność została zabroniona,przybrała form konspiracji. WokółKantora samoistnie zaczła si zbieraćgrupa młodych ludzi, której trzonstanowili uczniowie utworzonej przezNiemców w miejsce ASP — Kunstgewerbeschule[9]. Spotkania miały postaćdyskusyjnego forum, na którym wyrażanoróżne pogldy odnośnie zadań i rolinowej sztuki. Atmosfera pełna namitnychsporów towarzyszyła odczytomTadeusza Kantora i Mieczysława Porbskiegona temat: Cezanne’a, kubizmu,futuryzmu, Grupy Krakowskiej. Wymienianosi własnymi ksiżkami, informacjamii materiałami dotyczcymi Bau-papierze. Własność prywatna11. Rysunek z serii «Realizm okrutny», 1947. Tusz nahausu, ekspresjonizmu, Witkacego, polskiejawangardy poetyckiej i literackiej. Kantor stał si nieformalnym przywódc.Pod jego kierunkiem zaczli tworzyć Niezależny Teatr Podziemny. Pierwszym spektaklembyła «Śmierć Orfeusza» J. Cocteau, wystawiona we fragmentach w 1942 roku.Potem przyszedł czas na «Balladyn» J. Słowackiego (1943 r.) i «Powrót Odysa» St.Wyspiańskiego (1944 r.).«Balladyn» Kantor zrealizował w konwencji opartej na posiadanych wiadomościacho osigniciach scenograficznych i choreograficznych Laszlo Moholy — Nagy’ai Oskara Schlemmera. Mechaniczne elfy, zgeometryzowane kostiumy aktorów iblaszany fantom Goplany nawizywały do Bauhausu, który stał si dla autora przedmiotemwnikliwych, późniejszych studiów. Ich konsekwencje odnaleźć bdzie można wkażdym właściwie spektaklu Cricot 2.• 497 •