Частина 2 - Інститут проблем сучасного мистецтва

Lech StangretZarys ewolucji rysunku Tadeusza Kantoramentami plastycznymi i teatralnymi.Twórca używa niezwykle wyrafinowanych,stonowanych barw, korespondujcychz doświadczeniami informelu iodkryciami «Realności Najniższej Rangi».Szarości, brzy, żółcie, zielenie, czerwienies jakby zmyte deszczem, zużyte,zniszczone działaniem czasu i atmosfery.Pozostan takimi już na zawsze wewszystkich nastpnych szkicach, współdecydujco ich wysokiej klasie artystycznej.Paleta barw staje si indywidualnymznakiem rozpoznawczym kantorowskichutworów rysunkowych. Kolory farb czypasteli nie służ kreowaniu iluzji głbi,stwarzaniu perspektywy czy różnicowaniuplanów. Istniej samodzielnie, pojawiaj29. Szkic techniczny do opery «Don Kichot» J. Masseneta,1962. Długopis na papierze. Własność: padkowo. Nigdy nie lokalizuj si jednoz-si niespodziewanie, niezależnie, przy-Archiwum Opery i Operetki w Krakowienacznie. Przenikaj si nawzajem, intensyfikuj,rozświetlaj, zanikaj, ciemniej.Pokrywaj czści, niewielkie partie rysunków albo też całe duże płaszczyzny. Nieobowizuj ich żadne naturalistyczne reguły gry światła i cienia. Można to zaobserwowaćna przykładach dzieł rysunkowych z różnych okresów malarskich czy etapówrozwoju Teatru Cricot 2.Około 1962 roku Kantor zaczł używać do wykreślania linii pisaków i flamastrów[29]. Najpierw sporadycznie, ale z czasem czarny flamaster marki «Pentel» stał si dlaniego podstawowym środkiem technicznym rysowania konturów. Flamaster dawałmożliwość łatwego kształtowania grubości kreski, dokonywania szybkich retuszów. Niegroził niespodziewanym rozlaniem, lepiej wchłaniał go papier i nie wchodził w reakcjez akwarel, temper, akrylem, werniksem czy pastelem. Dawał si swobodnieprowadzić ruchom dłoni.W roku 1963, kontynuujc gr z Witkacym, Kantor zrealizował spektakl Wariat izakonnica, który był nastpn faz rozwoju teatru Cricot 2, nazwan «TeatremZerowym». Artysta twierdził, iż w «Teatrze Zerowym» udało mu si osignć rzeczywistodrbność akcji scenicznej i dramatycznego tekstu.W tym samym roku zorganizował w krakowskiej «Galerii Krzysztofory» Wystawpopularn — Antywystaw, na której pokazał, jak głosił afisz, 937 eksponatów. Na• 522 •ekspozycj, bdc pierwszym w Polsceenvironnement, złożyły si zdjcia, notatki,rysunki, gazety, obiekty, kostiumy,rekwizyty, listy, kalendarze itp., przemieszaneze sob bez żadnego porzdkuchronologicznego czy stylowego. W tekścietowarzyszcym wystawie autor wyjaśniał,że celem ekspozycji jest ukazaniejego własnej twórczości i przeszłości«zmieszanej z materi życia». Rezygnacjz wystawienia obrazów, zwracał uwag naproces powstawania dzieła sztuki, któregoobraz jest jedynie unieruchomionym wizerunkiem,nie oddajcym w pełni charakterupracy.W tym ekshibicjonistycznym ujawnieniuulotności, zmienności, niepewnościartystycznej kreacji, utożsamionej zenergi życia, pojawiły si jako eksponatyrysunki i kostiumy do Nosorożca E. Ionesco.Zatem jeden z ostatnich akordów dworku» St. I. Wltkiewicz — Teatr Cricot 2), 1961,30. Rysunek 9 do cyklu «Ludzie — atrapy» («W małymscenograficznej, zawodowej aktywności (rysunek póżniejszy). Flamaster, tempera, werniks,został nobilitowany do roli «resztek» papier. Własność: Musem Sztuki w Łodzitwórczej działalności. W świetle omówionychwcześniej szkiców taka decyzja była w pełni zrozumiała i usprawiedliwiona.Przyjto twierdzić, że Teatr Cricot 2 pomógł Kantorowi opuścić informel, kierujcjego uwag ku przedmiotowi i figuracji. Jednak realny przedmiot czy ludzka postaćzawsze istniały gdzieś na marginesie głównych nurtów zainteresowań, choćby w projektachdekoracji czy kostiumów. Rysunek przeznaczony dla profesjonalnej sceny nigdy niepozwolił zapomnieć o liniach kształtujcych realistyczne figury. Dziki niemu,równolegle z abstrakcj metaforyczn i informelem, rozwijał swój figuratywny warsztat.Stwierdzajc skrystalizowanie si, na pocztku lat 60. w utworach rysunkowychdojrzałej formy, budowanej przez kierunkowe napicia dynamicznej, płynnej kreskimalarskiego i barwnego «komentarza», należy zaznaczyć, iż oba składniki nie warunkowaływszystkich przejawów rysunkowej działalności.W dużym stopniu zasób używanych środków wyznaczała szkicom nadawanaprzez autora funkcja np. samej notacji wrażeń, pomysłów, sytuacji.W wielu wypadkach artysta operował wówczas tylko liniami, chcc szybko, jasno,bez zbdnych szczegółów wyjaśnić i przedstawić zajmujcy go problem, ale styl kreśle-• 523 •