Частина 2 - Інститут проблем сучасного мистецтва

Lech StangretZarys ewolucji rysunku Tadeusza Kantorautworach rysunkowych w postaci np. naklejonych aplikacji strzpów gazet, szarych,brzowych, czarnych papierów czy sklejanych ze sob różnych fragmentów kartek lubprzedmiotów pełnic rol sygnału z pochodzcego z rejonów malarstwa. W odróżnieniuod obrazów pozostały w rysunku na stałe, czego przykładem może być projektkostiumu z 1980 roku (ryc. 32). Twórca naklejał też na płótno całe serie rysunków, jakLudzie — atrapy czy Ambalaże konstruujc z nich obrazy — tablice ukazujce rozwójidei. (ryc. 33)Analizujc dojrzał twórczość rysunkow Kantora należy też podkreślić, żecharakterystyczn cech zdecydowanej wikszości szkiców jest brak tła (o ile samaprzestrzeń sceny nie była przedmiotem rysunku). Postacie, przedmioty, obiekty ujawniajswe kształty w przestrzennej pustce. Istniej jakby nienaturalnie, bez szerszej perspektywyczy planów. Można w tymodnaleźć echo eksperymentów z okresumalarstwa metaforycznego, w którymruchliwa przestrzeń UR — MATERIEwydobywała formy. Wydaje si, że odkrytawtedy sfera «ćwiczenia», «kształcenia»poprzez rysunek wyobraźni, wyznaczyłaznamienne punkty odniesienia. Szkicznalazł si wówczas «bliżej» twórczości.Spełniał rol pierwszego pośrednika34. Rysunek z cyklu «Judasz», 1976. Flamaster, pastel, rodzcego si w wyobraźni pomysłu.akryl. Własność prywatnaPustka przestrzeni silnie akcentowałaów zwizek z wewntrzn, mentalnstref. Dynamika, napicie cechujce utwory rysunkowe, stawały si przy takimujciu ruchem imaginacji, odbiciem «infernum» tworzenia.Potwierdzeniem tej interpretacji mog być słowne komentarze, którymi twórcanierzadko opatrywał swoje rysunki. Na przykład na szkicu z cyklu Judasz z 1976 roku(ryc. 34) napisał: Chłopaki wiejskie na złość ksidzu wwozili taczki z pałub Judasza dokościoła ! potym go topili w studni na rynku. Rysunek — ilustracja zdarzenia, któremiało miejsce wiele lat temu, nie jest jednak tylko transparencj wspomnienia z czasówwczesnej młodości. Jeżeli weźmiemy pod uwag fakt, iż cztery lata później, w1980 roku, Kantor zrealizował spektakl Wielopole, Wielopole, którego akcja łczyła siz wydarzeniami z dzieciństwa spdzonego w Wielopolu Skrzyńskim, szkic z Judaszemnabiera nowego znaczenia. Staje si w tym kontekście pewnym ogniwem w łańcuchukreacji. Z istniejcych w pamici «klisz» wspomnień, twórca uczynił główny motywprzesłania swego teatralnego dzieła.Wyjaśniajc «mechanizm» swojej twórczości teatralnej, Kantor opowiadał, żerzdzi ni przypadek. Wyobraźnia rejestrowała «niespodziewanie wpadajce» do• 526 •33. Ambalaże, 1962–1970. Collage, technika mieszana. Własność: Muzeum Sztuki w Łodzipamici sytuacje, osoby, przedmioty, obiekty, wrażenia. Z czasem niektóre wtki zaczynałynatrtnie powracać, wiżc si z ideami. Razem stwarzały żywioł domagajcy simaterializacji w dziele.Wprowadzajc do rysunku słowny komentarz, Kantor zacierał granice dzielcesposoby notacji na sfery: werbaln i wizualn. Tekst wielokrotnie nie był ani podpisem,ani wyjaśnieniem dzieła rysunkowego. I odwrotnie, szkic nie spełniał funkcji ilustrujcejtekst. Ta swoista symbioza słowa i obrazu, stanowicych sygnały z różnychobszarów wypowiedzi, zjednoczonych osob autora, powodowała, że Kantor nadawałplastyczn form nawet nowo redagowanym pismom czy notatkom.Szereg spreparowanych w postaci collagu zapisków zostało kupionych przezMuzeum Narodowe we Wrocławiu i, jako dzieła plastyczne, pokazywano je na wystawachorganizowanych przez t instytucj, jak na przykład na ekspozycji Zwierzyniecludzki prezentowanej m. in.: w Polsce, Izraelu, Francji i Włoszech.• 527 •