Dicionario terminolóxico da vestimenta tradicional galega e ...

Proxecto de fin de licenciatura
Manuel Souto Pico - Universidade de Vigo, 2003
Franxa de motivos ornamentais levantados no
tecido do mandil, situada aprox. a unha cuarta
do bordo inferior do mandil, ao que é paralela.
[FJAF]
506 muletilla s f [1EA.2CF.3C]
Especie de botón longo de pasamanaría para
suxeitar ou cinxir a roupa.
118 muradana s f [1VA.2PR.3TM.4TMI.5nS]
[1VX.2M] [1VA.2PR.3EN]
Mantela moi longa e moi ricamente adobiada,
así chamada por ser da comarca de Muros.
[TRG: 48]
«Son famosos aínda os empregados na terra de
Muros, dos que pasóu o nome, hoxe xeralizado,
de muradanas que tamén se dá a estas
prendas.» [O: 276]
426 palla s f [1MC.2NT.3VE] [1MO.2TG]
Material composto dos talos secos das
gramíneas, separados do gran, us. para a
confección de diversas pezas de protección,
como p. ex. polainas, corozas etc. [DCLG] [DLE]
«Temos que menciona-la palla, o ficucho, o
coiro e a madeira que se empregaban para
facer determinadas pezas da vestimenta» [VGE:
10]
«Coa palla e o ficucho facían sombreiros,
corozas, polainas.» [VGE: 10]
«Nos pés e pernas poñían as medias de la,
carpíns e zocas ou zocos nos días de traballo, e
tamén polainas de coiro, estameña ou palla.»
[VGE: 12]
«Para cubrirse empregaban a capa, mantos ou
panos de lá abatanados ós que lles podían facer
un burato para mete-la cabeza, e a coroza que
era unha capa usada para gardarse da chuvia,
feita de palla ou fiuncho e que podía levar
esclavina e capucha.» [VGE: 13]
427 pana s f [1MO.2PF] [1MC.2TF.3AL]
Tecido groso, xer. de algódón, semellante ao
veludo, que pode ser lisa ou con pequenas
riscas salientes, longitudinais e paralelas.
[DEHLP] [DLE] [DCLG]
«Tamén se usaron outras teas importadas de
fora do país, sóbor de todo de castela, de xeito
que nalgunhas comarcas nas cuadrillas de
segadores ía un home encargado de mercalas,
ou ben viñan vendedores ambulantes. Así
chegaban o pano de la, pañete, pano sedán,
pano de ortigosa, veludo, brocados, pana,
panilla, entre outros.» [VGE: 10]
«Non embargantes, aínda iste traxe chegóu a
ter unha certa persoalidade polo emprego das
remontas, especie de mendos de terciopelo ou
pana que, dun xeito simétrico, enfeitaban a beira
inferior e as costas da chaqueta, os puños e
parte traseira das mangas, bocas dos pantalóns,
xionlleiras, etc.» [O: 283]
«En 1867 se editaba en Santiago la obra de Don
Ramón Otero, "Galicia Médica" y al hablar del
100
vestido escribe: "en el interior usan un paño
ordinario tejido en el país en telares caseros con
la lana áspera de sus carneros hilada a mano
por las mujeres. Los de la costa gastan las
panas, panillas, granas, paños y telas inglesas
introducidas por la raya de Portugal o
compradas en los puertos a los que
desembarcan procedentes del extranjero; aquí
los percales pintados sustituyen en las mujeres
a las estameñas gruesas y bayetas de que
hacen las sayas las de montaña: la lana entre
las primeras es muy poco usada y como
indicando su escasez de rebaños, solo la tejen
mezclada con el lino, formando una tela
particular de que hacen ropa para las labores
del campo.» [TG: 28]
«Pero el que parece ser el [traje] patronímico,
aunque en algunas comarcas poco usado, se
compone de chaqueta parda, chaleco de grana
ribeteado con terciopelo o con filetes de seda, y
botones de filigrana, pantalón pardo o de pana
negro, polainas de paño, zapato con botón o
lazo, camisa punteada y sujeta con botón doble
de plata al cuello, montera con ribetes bordados
de seda y un palo no muy largo en la mano.»
[TG: 28]
59 pano s m [1MC.2TF.3LA] [1MO.2TG]
Tecido de la moi tupida e con pelo tanto máis
curto canto máis fino é o tecido. [DdD] [TRG: 54]
cfr. 341 pano
«De la e pano eran dengues, chaquetas,
mantelos, corpiños, saias, refaixos, calzóns,
polainas, chaleques, puchos, monteiras, panos
de cabeza, panos do pescozo, medias, carpíns,
mantos...» [VGE: 10]
«O labor do folón tén por obxecto bater ben o
pano até transformalo nunha especie de fieltro.»
[O: 266]
«Non usando corpiño, o xustillo faguíase con
certo coidado, xa que se podía ollar;
empregábase pano de cór ou negro e podría
pechar adiante ou atrás; logo engaíanselle irelos
de distintas córes pra lle dar máis vistosidade.»
[O: 275]
«O xustillo levaba coma compremento, na parte
inferior do corpo, o refaixo, feito de baeta ou
pano, roxo polo xeral, e na basta unhas franxas
ou irelos negros coma adorno, xa que parte de
refaixo quedaba ó ar; suxetábase cun
cinguideiro á cintura» [O: 275]
«O corpo cubríase logo co dengue, que, asegún
quen o empregaba ou as ocasións en que se
puña, podía ser máis ou menos rico, de
terciopelo, de pano, con franxas anchas, liso ou
bordado con canutillo.» [O: 275]
«O traxe da terra de Muros tiña unha certa
persoalidade que o distinguía dos demáis:
mantelo de pano negro con franxas de
terciopelo moi anchas cobrindo a saia de cór
crara...» [O: 276]
«Sobor da camisa, o chileque, de pano roxo,
branco ou verde, e coa parte traseira de lenzo,
case sempre de estopa.» [O: 280]