Dicionario terminolóxico da vestimenta tradicional galega e ...

sin. comp. delantal
vid. 60 mandil
«Co picote elaboraban mandís, saias,
chaquetas, corpiños, calzóns, mantelos,
mantelas...» [VGE: 10]
Nota: O denominación de mandil para esta peza
é propia de tempos recentes.
255 manteleta s f [1VA.2PR.3TM.4TMS.5nS]
[1VX.2M] [1VA.2PR.3EN]
Peza de pano negro en forma de semicírculo
que cae desde a cabeza até a cintura da muller
e lle serve para entrar na igrexa e se abrigar nos
días de moito frío. [TRG: 42]
459 mantelo s m
Denominación atribuída ao mandil de picote nos
Ancares e no Courel. [FJAF]
cfr. 450 mandil
vid. mandil de picote
45 mantelo s m
[1VA.2PR.3TM.4TMI.5nS.6_60] [1VA.2PR.3EN]
[1VX.2M]
Avantal ou mandil (ou especie de saia aberta)
de pano de cor xer. castaña, verde escura, azul
mariño ou, menos frec., negra que cobre á saia
ou ao refaixo case por completo (á excepción da
parte posterior, xa que vai aberto detrás, e a
beira inferior), suxeito/cinxido á cintura por
medio de broches posteriores. P. ex. mantelo de
gala, mantelo mariñán [TRG: 67]
«Por riba da faldra da camisa poñía o refaixo de
lá ou baieta, logo outra saia baixeira tamén de
baieta e por fin a saia de riba, a que se vía, e
por tanto a de mellor feitura e tea, e, por último o
mandil, mantelo ou mantela.» [VGE: 11]
«Se falamos dun día de festa, de xente da vila
ou de clase social alta xa atopamo-las enaugas,
os dengues e mantelos adornados con veludo e
azabache, ou polo menos cun zócalo de pano
sedán, e aparecen tamén as basquiñas que son
saias con moito vó, de teas ricas e elegantes,
igual que as capas ou parlamentas.» [VGE: 11]
«De la e pano eran dengues, chaquetas,
mantelos, corpiños, saias, refaixos, calzóns,
polainas, chaleques, puchos, monteiras, panos
de cabeza, panos do pescozo, medias, carpíns,
mantos...» [VGE: 10]
«As teas máis finas tales como o pano sedán,
veludo, etc. usábanas xeralmente para adornar
dengues, mantelos, chaquetas, calzóns, etc.»
[VGE: 11]
«Outras veces dobraban os mantelos ou os
mantos e colocabanos na cabeza por non
levalos postos ou na man.» [VGE: 11]
«O refaixo ía cuberto co mantelo, que semella
un gran mandil de pano, algo máis curto que o
refaixo e con menos vó, aberto por detrás e dun
feitío semellante ó do dengue, co mesmo pano e
franxas e bordado de canutillo. Pecha por baixo
do dengue e do mesmo modo, con broche e
Dicionario terminolóxico da vestimenta tradicional galega e proposta dun sistema de
representación conceptual dinámico para a súa consulta onomasiolóxica en liña
97
cadea de prata. Os das festas son, craro está,
máis ricos que os de cotío. Son famosos aínda
os empregados na terra de Muros, dos que
pasóu o nome, hoxe xeralizado, de muradanas
que tamén se dá a estas prendas.» [O: 275]
«O traxe da terra de Muros tiña unha certa
persoalidade que o distinguía dos demáis:
mantelo de pano negro con franxas de
terciopelo moi anchas cobrindo a saia de cór
crara; chaqueta de raso negro e, por riba dela,
un pano de crespón que cruza sobor do peito e
ata as súas puntas na cintura, por detrás,
deixando dependural-o sobrante.» [O: 276]
«O refaixo sustituiuse por unha saia de cór crara
nas mozas e oscura nas vellas, desaparecendo
o mantelo e o dengue.» [O: 277]
«Compremento do traxe da muller é a
faltriqueira e a falchoca, bulsas, pequena a
primeira e grande a outra, que ían colgadas da
cintura, por baixo da saia ou do mantelo.» [O:
279]
«Está llena una caldera (sella) y cubre su
cabeza blanca cofia. Viste chambra, chaquetilla,
saya, mantelo, media blanca y zapatos.» [TG:
27]
Nota: Podía tm., de camiño, levarse dobrado
sobre a cabeza, como protección do sol ou da
chuvia.
47 mantelo de gala s m
[1VA.2PR.3TM.4TMI.5nS.6_60.7_45] [1VX.2M]
[1VA.2PR.3EN]
Mantelo ricamente adobiado con broches de
prata con cadea e unha ampla faixa de veludo
negro que recorre o bordo (de lado a lado
pasando pola beira inferior), adornada de
pasamanaría de acibeche ou unha franxa de
pano sedán. [TRG: 67]
cfr. muradana
Nota: Destacan os das muradanas, que eran
adornados copiosamente.
46 mantelo mariñán s m
[1VA.2PR.3TM.4TMI.5nS.6_60.7_45]
[1VA.2PR.3EN] [1VX.2M]
Mantelo acampanado de pano sedán negro ou
castaño, que se cinxe á cintura cun broche de
prata ás costas que pode ter forma de concha
de peregrino. Pola cintura é ribeteado cunha fita
de cor e francido para lle dar máis roda. Por
abaixo e pola abertura traseira ten unha franxa
xer. de veludo negro liso adornado con bordos
de pasamanaría con acibeche ou de veludo
labrado negro ou azul-mariño. [TRG: 10]
129 mantilla s f [1VA.2PR.3TM.4TMS.5nS]
[1VA.2PT] [1VX.2M]
Manteleta de encaixe de encaixe us. para ir á
igrexa ou a outras cerimonias. [TRG: 14] [TRG:
11115]
«Para ir á misa, cobrían o pano ou a cofia coa
manetilla ou mantelica, ou senón co mandil de
picote con ou sen "mostra".» [VGE: 11]