Dicionario terminolóxico da vestimenta tradicional galega e ...

Proxecto de fin de licenciatura
Manuel Souto Pico - Universidade de Vigo, 2003
331 xaquetilla s f
Denominación atribuída na comarca do Avia á
angorina. [DdD]
219 xibón s m [1VA.2PR.3TM.4TMS.5S.6_236]
Especie de chaqueta de muller axustada ao
pescozo, sen escote, adornada con puntillas.
cfr. 234 xibón
var. xubón
«Así vemos nestas fotografías chambras, saias,
xubóns e outras roupas confeccionadas
[coas novas teas tales como dril, franela,
mahón, villela].» [VGE: 11]
«Por riba da camisa poñían o xustillo, que
cinguía e levantaba o peito, e logo, según a
ocasión, a chambra ou o xubón, o dengue ou a
chaqueta, ou ben mantón de la merina, floreado,
de cachemir...» [VGE: 11]
379 xubón s m
vid. 219 xibón
438 xunco s m [1MC.2NT.3VE] [1MO.2TG]
Planta de talos lisos e flexíbeis, que xer. se dá
en lugares húmidos e que se utiliza, entretecido,
como material para traballos de cestaría ou na
confección de polainas ou corozas. [TTG: 8]
[DEHLP] [DCLG]
«Referímonos ós xuncos, cos que se fan as
corozas e as polainas.» [O: 267]
106 xustillo s m [1VA.2PR.3TM.4TMS.5S]
[1VX.2M] [1VA.2PR.3EX]
Especie de chaleco de muller de mahón, baeta,
pano, lenzo ou, nos casos máis modestos,
candil, moi axustado xer. con baleas, coas
costas moi entalladas e marcado escote, que se
axusta por diante cun cordón e ten cortinas para
os seos. [TRG: 41]
«As mulleres en camisa non tiñan o dengue e
da camisa mostraban a tela do brazo se tiñan o
xustillo, os puños tiñan o correspondente adorno
que podía ser de fina puntilla e o xustillo, unha
chaquetiña sen mangas, con taciñas ou sin elas,
emballenados como nos mostran os cantares de
namoros.» [PCC: 9]
«Co liño (estopa, lenzo, fío) e tamén no algodón
confeccionaban sabos, sabas e roupa interior,
como camisas de home e de muller, cirolas,
xustillos...» [VGE: 10]
«Por riba da camisa poñían o xustillo, que
cinguía e levantaba o peito, e logo, según a
ocasión, a chambra ou o xubón, o dengue ou a
chaqueta, ou ben mantón de la merina, floreado,
de cachemir...» [VGE: 11]
«Xustillo 'justillo', prenda interior del vestido de
la mujer, generalmente con muchos adornos
bordados, que solía caer por detrás en medio de
la espalda y servía como corsé e incluso como
sostén. Hoy ha desaparecido completamente en
Ancares.» [EVA: 87]
112
«Sobor da camisa ía o xustillo cinguindo o peito,
pechado atrás cunha amarralla pasada polos
olleiros feitos nas beiras do xustillo. Sobor dil
puñan, ás veces, o corpiño, mais no caso
contrario, a camisa tiña as mangas longas, que
pechaban onda a man, rematando nun puño de
encaixe máis ou menos adornado, e
desaparecía o escote pra vir pechal-a camisa no
arrinque do pescozo, adornándose de xeito
semellante ós puños. Non usando corpiño, o
xustillo faguíase con certo coidado, xa que se
podía ollar; empregábase pano de cór ou negro
e podría pechar adiante ou atrás; logo
engaíanselle irelos de distintas córes pra lle dar
máis vistosidade.» [O: 275]
43 zagal s m [1VA.2PR.3TM.4TMI.5nS.6_208]
[1VX.2M] [1VA.2PR.3IN]
Saia interior xer. de baeta amarela que termina
un pouco por encima do tornecelo, us. no traxe
de festa da muller das Mariñas. [DDEl] [TRG: 9]
499 zapatilla s f
vid. chiruca [TC: 25]
229 zapato s m [1VA.2PC.3CB] [1VX.2AX]
Calzado baixo de pel ou coiro (ou charol ou
pana nos casos máis finos) coa sola xer. tm. de
coiro e atados con cordóns ou menos frec.
amallós, us. nos días de festa, romaría, misa
etc.. apenas polas familias máis adiñeiradas.
[TRG: 39] [TC: 25] [TRG: 44] [TRG: 50]
«Logo podían poñé-los carpíns, xocas,
madreñas ou zocos. Nos días de garda levaban
zapatos.» [VGE: 12]
«Como calzado poñían zocas e madreñas de
madeira, zocos, botas e chalancas de madeira e
coiro e, por último, zapatos e botinas feiros soio
de coiro.» [VGE: 10]
«Prós días de chuvia, usábanse as chancas ou
as zocas e, prás festas, os zapatos, de tacón
baixo e de máis ou menos luxo asegún que os
levase.» [O: 276]
«Dentro de ese realismo podemos apreciar que
le traje era el clásico que aún hemos visto en
Compostela en pleno siglo XX, y se componía
de jubón, calzóns, alguno con los adornos
blancos formados por el saliente de los
calzoncillos, y otros sin adornos ceñidos por
debajo de las rodillas, camisa, que muchos
llevan remangadas por el trabajo, medias
zapatos y el pelo corto.» [TG: 26]
«En el folio 41 "representa un paisano debajo de
un árbol al parecer recién podado, con el típico
traje labrego de diario; chaleco por encima de la
chaqueta; calzón; cirolas por debajo; medias
blancas de lana y zapato bajo. El color de la
chaqueta y calzón es pardo, lo mismo que la
monteira. Debajo del brazo una chaqueta. En la
espalda un morral de redecilla."» [TG: 27]
«Está llena una caldera (sella) y cubre su
cabeza blanca cofia. Viste chambra, chaquetilla,
saya, mantelo, media blanca y zapatos.» [TG:
27]