Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Marcial Gondar Portasany. A hermenéutica cultural como ferramenta para a fraseoloxía. O caso dos “dicta” populares sobre o paseo e apaisaxesostén. Pero, cando analizamos a orixe histórica deste concepto, atopámonos con que,antes de ser usado pola Filosofía tivo un uso popular, que aínda se conserva esignificaba “o que mantén”, “o que alimenta”; de feito, nós seguimos a falar hoxe dasubstancia do caldo ou dun caldo con substancia.Se comparamos o uso culto (palabras-signo ou, o que é o mesmo, palabra-concepto) couso popular (palabras-símbolo ou, o seu equivalente, palabra-metáfora) vemos queaccedemos a dúas formas distintas de ver a realidade. Cando falamos con palabrasconcepto,a realidade aparece fraccionada, xa que os conceptos, para seren conceptos,teñen que ter fronteiras (de-finir non é outra cousa que poñer lindeiros): e así, o “todo”non é outra cousa que a suma das súas partes ou, dito doutra maneira, a relación que haientre as cousas é totalmente externa e superficial. Pero, cando falamos con palabrassímbolo,con metáforas, as cousas están intimamente relacionadas unhas coas outras atao punto de que os “contrarios” non son realidades opostas e separadas por un abismo(Deus e o demo, por poñer un exemplo) senón simplemente as dúas caras dunha mesmamoeda. Só desde esta lóxica distinta (a realidade vista como un todo complexo e noncomo un mero agregado de partes distintas) poderemos entender afirmacións coma a dorefrán galego Deus é bo pero o demo non é malo que, olladas coa lóxica da palabraentendida como concepto, serían meras contradicións e, polo tanto, sen-sentidos. Alinguaxe metafórica permítenos acceder ao soto da realidade, a un nivel decomprensión ao que os conceptos non dan accedido.O coñecemento por metáforas non é, como tende o pensamento ilustrado a crer, menosperfecto ou menos evolucionado que o pensamento conceptual senón todo o contrario.E o lector preguntarase: que importancia ten isto para a fraseoloxía? Pois nada menosque obrigala a cambiar de chip. A semántica convencional, cando quere explicar efacer comprensibles as metáforas, o único que sabe facer é traducilas a conceptos. Oerro está en que, cando facemos iso, estamos a matar a metáfora porque o que eradinámico e vivo pasamos a velo como esclerótico e morto. É algo moi semellante aoque lle acontecería a quen pretendese captar o movemento dunha película pola vía dedescompoñer a cinta nos distintos fotogramas que a compoñen e despois fixese aecuación de que película=conxunto de fotos fixas que a forman. Este tipo de semánticanon chega a percibir a existencia dunha trama, dunha historia, dunha emoción. Fronte aeste tipo de semántica, cómpre decatarse de que as metáforas (no noso caso, as UFs)non se comprenden a través de conceptos senón a través doutras metáforas. Máis aínda:non son os conceptos os que explican as metáforas senón, ao revés, son as metáforas asque explican os conceptos. E isto pasa por reparar en que a realidade ten un pouso deinefabilidade que só é posible evocalo pero non definilo en conceptos. Cando, a pesarde todo, pretendemos facelo, o único que conseguimos é zugarlle a vida ao real.Pensemos, coma tal, nunha cor concreta: cando pretendemos comprendela situando afranxa cromática que lle corresponde no espectro da cor, estamos a prescindir de todasas resonancias, asociacións e suxestións que a realidade desa cor suscita en nós, na vidaordinaria e, por sabido, na nosa linguaxe. Utilizando unha expresión cara aos lingüistas,estamos a converter anacos de vida en trazos non pertinentes. Considerar nonCadernos de Fraseoloxía Galega, 10, 2008, 129-161 131