Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Marcial Gondar Portasany. A hermenéutica cultural como ferramenta para a fraseoloxía. O caso dos “dicta” populares sobre o paseo e apaisaxeVoume limitar ao dicionario do español (DRAE), por estaren na Rede facilmenteaccesibles as sucesivas edicións históricas. O DRAE actual define pasear na súaprimeira acepción como “andar por distracción” e nun dos sentidos figurados engadeque significa tamén “estar ocioso. Dícese así porque quien lo está tiene más holgurapara pasear”.Estas acepcións non son modernas no español. Xa as incluía o DRAE de 1791: “andarsin otro fin que el de recrearse” e “andar por diversión ó a tomar el aire ó gozar deltiempo”. Formas parecidas seguen a repetirse ata o século XIX (DRAE 1817) ondeatopamos: “andar poco a poco á pié, á caballo ó en carruaje con el fin de recrearse”.Como se ve, o sentido de pasear como acción ociosa segue constante durante todo estetempo. De feito, O DRAE 1899 utiliza esta mesma expresión: pasear ═ “estar ocioso”.Se, en contraste con isto, tratamos de ver como se valora o paseo nas culturas nonurbanas, atoparémonos con que se visualiza como unha práctica que está fóra do queeles entenden por estilo de vida “politicamente correcto” para eles e que, cando se dáen calquera membro da comunidade, tende ser xulgado negativamente.Hai un dato complementario. Se consultamos os 26 dicionarios galegos reunidos noDiccionario de diccionarios de Antón Santamarina 2 encontrámonos coa sorpresa deque a palabra pasear só aparece en dous deles, no de Eladio Rodríguez (que, ademaisde recoller da lingua oral unha inxente cantidade de léxico, tivo a intención deincorporar moitos tecnicismos internacionais) (RODRÍGUEZ: s. v. pasear) e oGlosario de Constantino García (GARCÍA: s. v. pasear). O primeiro dá estasacepcións: “1. v. n. Andar a pie, a caballo, en carruaje o embarcación, por distrerse otomar el aire. 2. v. a. Hacer pasear. 3. Llevar una cosa de una parte a otra. 4. Ir y venirrepetidas veces por un mismo sitio”. O segundo, que só dá a equivalencia castelápasear, só o rexistra na cidade de Compostela.Tomarei os rexistros da literatura oral (refráns e cantigas principalmente) como bancode probas da tese que estou establecendo para as xentes da ruralía galega. Con eltentarei acceder ao imaxinario que sobre o paseo e o pasear existe na súa cosmovisión.2.3. Os materiais galegos do paseo2.3.1. Pasear é cousa de ricos ociosos (señoritos). O decente é traballarPenso que contamos xa cos instrumentos teóricos precisos para comezar a abordar oconcepto e, sobre todo, a valoración do paseo na cosmovisión tradicional galega. Haiunha cantiga galega que, con esa requintada capacidade de síntese que ten o verso,expresa o punto de vista da xente rural verbo do tema que estou a tratar:Andar éche para os pobresQue teñen que traballar.Pasear é cousa de ricosQue llelo dan por folgar.2 Todos os dicionarios galegos que cito están consultados mediante a ferramenta electrónica (Santamarina2003); está incluído naturalmente o Diccionario enciclopédico gallego-castellano de Eladio RodríguezGonzález (1958-1961).134Cadernos de Fraseoloxía Galega, 10, 2008, 129-161