Doktora Tezi - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

göre 24,3 milyon hektarlık tarım arazisinin 778 bin hektarı zeytin alanları olarakdeğerlendirilmektedir. Bu rakam 1980 yılında 813 bin hektar olup, 2009 yılına doğru % 5 oranındaazalma göstermiştir. 2009 yılında toplam 154 bin civarında zeytin ağacı bulunmakta olup, bu rakam1988 yılı rakamından % 79 oranında daha fazladır. 2009 yılı rakamlarına göre üretilen zeytinlerin %64’ünü zeytinyağı üretiminde kullanılan yağlık zeytinler, kalan % 34’ünü ise sofralık zeytinleroluşturmaktadır (Anonim 2010a).Dünya sofralık zeytin ticareti ortalama 1.181.800 tondur. Üretimin % 42’si AB ülkelerindegerçekleşmektedir. Sofralık zeytin üretiminde AB ülkelerinin payı zeytinyağından daha azdır. Dünyaüretiminin % 28’ini İspanya, % 14’ünü Türkiye ve % 9’unu ABD sağlamaktadır. ABD’yi % 8 pay ileFas izlemektedir. Görüldüğü gibi Türkiye dünya sofralık zeytin üretiminde 2. sırada yer almakta vesiyah zeytin üretiminde ise 1. sırada bulunmaktadır. Dünya üretiminin % 26’sı (305.000 ton) ihracatakonu olmaktadır. Dünya ihracatında AB’nin payı % 50’dir. İhracatın % 37’sini İspanya, % 21’ini Fas,% 10’unu Yunanistan, %9’unu ise Türkiye yapmaktadır. Türkiye’de üretilen sofralık zeytinin % 16’sıihraç edilirken kalan kısmı yurtiçinde tüketilmektedir. Yurtiçi üretimimizin % 88’ini siyah, % 7’siniyeşil ve % 5’ini rengi dönük zeytin tipleri oluşturmaktadır (Anonim 2010c).Dünya’da zeytinyağı üretiminin ülkelere göre dağılımı ise Şekil 4.4’de verilmiştir. Dünya zeytinyağıüretiminin 2005 yılı verilerine göre toplam % 79’u İspanya, İtalya ve Yunanistan’da üretilirken,Türkiye Dünya zeytinyağı üretiminden aldığı % 5’lik payla Tunus’un arkasından 5. sıradadır. TÜİK(2006 yılı) verilerine göre Türkiye’de sızma/ham zeytinyağı ve türevleri (kimyasal olarakdeğiştirilenler hariç) üretimi 22.374 bin ton (üretim değeri 126 milyon TL), rafine zeytinyağı üretimiise 45.512 bin ton (üretim değeri 303 milyon TL) oluşturmaktadır. Bu da toplam 430 milyon Dolarlıkzeytinyağı üretim sektörünün varlığına işaret etmektedir.Dünya’da zeytinyağı tüketiminin % 77’si yine Akdeniz ülkelerinde gerçekleşmektedir (Şekil 4.5).Türkiye Dünya zeytinyağı tüketiminin % 2’sini, Avrupa Birliği ülkeleri ise toplam tüketimin % 77’sinigerçekleştirmektedir. Türkiye’de kişi başına zeytinyağı tüketimi diğer üretici ülkelerle karşılaştırılırsadaha düşük orandadır. Örneğin, kişi başına zeytinyağı tüketimi Yunanistan’da 20 kg, İtalya’da 13 kg,İspanya’da 14 kg, Suriye’de ise 6 kg olduğu halde Türkiye’de bu rakam 1-2 kg arasında tahminedilmektedir.Türkiye’de iç piyasada satışa sunulan zeytinyağı miktarının ülke nüfusuna orantılı olarak çok düşükolmasının arkasında yatan nedenlerden birisi zeytinyağı fiyatının diğer bitkisel yağlara göre dahapahalı oluşudur. Zeytinyağı fiyat-talep esnekliğinin -0.87 hesaplanması nihai tüketicilerin zeytinyağıtalebinin fiyat esnekliğinin düşük olduğunu, gelir-talep esnekliğinin 0.66 olarak hesaplanması ise buürünün bir ihtiyaç ürünü olduğunu ortaya koymaktadır (Koç vd. 2000). Zeytinyağı talebini etkileyendiğer faktörler arasında ulusal düzeyde gelir artışı, beslenmede sağlık kaygısı, ikame ürünlerin görelifiyatlarında değişme ve ihracat miktarı sayılabilir.Türkiye’de zeytinyağı ve zeytincilik sektörünün temel sorunları ve gündem maddeleri aşağıdasıralanmıştır (Öztürk 2009):Türkiye zeytinciliğinin dünya zeytinciliği ile entegre olabilmesi bakımından 1999 yılındanitibaren üyeliğinden tek taraflı olarak ayrıldığımız Uluslararası Zeytinyağı Konseyi’ne (UZK)yeniden üye olunması,Son yıllarda modern sistemlerin ülke çapında artışına ve klasik sistemlerin azalışına rağmen,kaliteli zeytinyağı üretiminde bazı olumsuzluklar görülebilmektedir. Bunlar; zeytin sineğimücadelesinde yetersizlik, geç hasat, uygun olmayan hasat şartları (dip ve hasarlı zeytin) yağişleme öncesi uzun süre uygun olamayan şartlarda (çuval vb.) zeytinlerin bekletilmesi, modernsistemlerde kontrolsüz ısıl işlem ve sıcak su kullanımı yağ kalitesi üzerine olumsuz etkiyapmaktadır.Türkiye’de üretilen zeytinyağlarının genelde uygun olmayan şartlarda depolanması,55