Doktora Tezi - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

sağlığı açısından dolumculuğun önlenmesi için rafine yağ satan firmalar tarafından ambalajlanmasızorunlu tutulmalıdır (Onurlubaş ve Kızılaslan 1996).Tüm sanayi ürünlerinde olduğu gibi, bitkisel yağlarda da kalite hammadde üretiminden başlayıp sontüketiciye ulaşana kadar devam eden bir süreçtir. Özellikle yurtiçinden sağlanan yağlı tohumlardayabancı madde oranının yüksekliği, depolama şartlarının uygunsuz olması, tohumun kırıklı olması enönemli kalite sorunlarının başında gelmektedir. Bu nedenlerden dolayı yağ oranında düşme ve yağasitliğinde yükselme görülmektedir.Büyük ve orta ölçekli bitkisel yağ sanayi işletmeleri kaliteye önem verirken, küçük ölçekli işletmelerkalite ve standartlardan uzak üretim yapmaktadırlar. Kullanılan teknoloji, hammadde ve yağ işlemedekullanılan suyun özellikleri yağın kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle ileri teknoloji, kalitelihammadde ve su kullanımı bitkisel yağların kalitesini de arttıracaktır. Sektörde bulunan küçük ölçeklifirmalar ve dolumcuların sıkı bir şekilde yürürlükteki mevzuata uymaları sağlanmalıdır (Onurlubaş veKızılaslan 1996).Yağ açığımızın kapatılması için yapılan yağlı tohum ithalatında bürokratik işlemlerin fazla olmasımaddi kayıplara sebep olmaktadır. Yağlı tohum ve ham yağ taşıyan gemiler Türk limanlarınayanaştıktan sonra uzun süre bekletilmektedirler. Bu bekleme numune alımı ve analizi içinyapılmaktadır. Bu bekleme süresi bazen normalden uzun sürdüğünden taşıyıcıya demoraj ödemesiçıkmakta ve bu da ithal eden firmaya ek bir maliyet getirmektedir. Limana göre değişiklik gösteren birgünlük demoraj ücreti, yaklaşık 10 bin ABD Doları civarındadır.Tağşiş, firmaların karşılaştığı en önemli sorunlardan birisidir. Tağşiş kolza, pamuk ve benzeri ucuzyağların ayçiçeği, mısır ve zeytinyağına karıştırılarak standart ürün gibi satışa sunulması ve eksikgramajlı, yeterli rafinasyon işleminden geçmemiş yağların satılmasıdır.Bitkisel yağ sektöründe, tohum kırma ve ham yağ işleme kapasitelerinin yaklaşık yarısı hammadde vefinansman vb. yetersizliği nedeniyle kullanılamamaktadır. Türkiye’de yağlı tohum ithal edilmesinerağmen, sektörde kapasite kullanımı % 50’yi geçememektedir. Türkiye’de kırma kapasitesi yüksekolmasına rağmen, eksik kapasite ile çalışılması sektörün önemli sorunlarından birisidir. Eksik kapasiteile çalışılmasının sebebi hammadde kaynağının yetersiz olmasıdır.Bitkisel yağ sanayi hammadde yetersizliğinden dolayı düşük kapasiteyle çalışmak zorundakalmaktadır. Özellikle yağlı tohumlu bitkilerin dekara alternatif ürünlerden daha az gelir getirmesinedeniyle ekiliş alanı ve üretiminde azalmalar görülmektedir.Türkiye’de modern depolama yöntemleri daha çok kalite belgesine sahip birkaç büyük işletmetarafından yapılmaktadır. İyi şartlarda depolanmayan tohumlar kırıklı olması ve yabancı maddeiçermesi nedeniyle çabuk bozulmakta ve asitliği artmaktadır. Bu ürünlerden elde edilen ham yağlardada kalite sorunları yaşanmaktadır. Depolama sorunun çözülmesi için hasat döneminde özel sektöre aitdepoların etkin kullanılabilmesi sağlanmalıdır. Destekleme alım sisteminin yeniden yapılandırmasısorunu kendiliğinden çözebilecektir.Verimlilik yağlı tohumun üretilmeye başlandığı aşama olan tarlaya ekimden hasadakadar, hattaburadan yağlı tohumun depolanması, işlenmesi ve yemeklik bitkisel yağın pazarlanmasına kadarverimlilik ilkelerine uyulmalıdır. İşleyecek yeterli hammadde bulunamaması ve finansmanyetersizlikleri nedeniyle küçük ölçekli bitkisel sanayi işletmeleri verimlilik ilkelerine uymayan şekildefaaliyet göstermektedirler.64