Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Zbigniew Mazur<br />
wojny światowej negowanie winy nie miało szans powodzenia, w przypadku<br />
pierwszej takie próby podejmowano i to nie bez pewnego powodzenia, przynajmniej<br />
w samych Niemczech. Podstawowy zrąb argumentacji, która miała albo<br />
całkowicie uwolnić Niemcy od odpowiedzialności za wywołanie wojny, albo<br />
rozłożyć tę odpowiedzialność na wszystkie mocarstwa europejskie, wypracowano<br />
w okresie trwania konferencji pokojowej (1919 r.). Tropem zarysowanych<br />
wówczas stanowisk poszli później historycy.<br />
Traktat wersalski. Pierwsza wojna światowa, która przerwała stulecie<br />
względnego pokoju europejskiego, cechującego się peryferyjnymi lub krótkotrwałymi<br />
konfliktami zbrojnymi, uwikłała w krwawe starcie wszystkie<br />
mocarstwa europejskie i szybko rozprzestrzeniła się na inne obszary świata,<br />
zmuszając wielkie masy ludzkie do długotrwałego wysiłku okupionego stratami<br />
przerastającymi najśmielsze wyobrażenia. Konflikt zbrojny na tak wielką skalę<br />
wymagał od stron wojujących powszechnej mobilizacji materialnej i duchowej,<br />
w tym zaprezentowania solidnej legitymizacji przemawiającej do własnego<br />
społeczeństwa i opinii publicznej za granicą. „Było to potrzebne zarówno na<br />
użytek wewnętrzny, aby wprowadzić zjednoczony naród w konflikt, ale również<br />
aby pozyskać państwa niezaangażowane, takie jak Rumunia, Bułgaria, Grecja<br />
lub Imperium Osmańskie w Europie oraz poza tym wielką premię Stanów<br />
Zjednoczonych z ich siłą ludzką, zasobami i przemysłem” [MacMillan M.<br />
<strong>2014</strong>, s. 600]. W gruncie rzeczy instrumentarium legitymizujące znajdowało<br />
się na podorędziu, zostało nawet wypróbowane w czasie uprzednich kryzysów<br />
międzynarodowych (1905 r. Maroko, 1908 r. Bośnia, 1911 r. Maroko, 1912-19<strong>13</strong><br />
wojny bałkańskie). Obydwie strony natychmiast oskarżyły się o planowanie<br />
agresji, a rządy dokumentowały swoje racje w ogłaszanych pośpiesznie tzw.<br />
kolorowych książeczkach. „Nim jeszcze armie ruszyły do boju, poszczególne<br />
strony walczące zaczęły przygotowywać dokumentację świadczącą zarówno<br />
o ich niewinności w okresie bezpośrednio <strong>popr</strong>zedzającym wojnę, jak i braku<br />
odpowiedzialności za wszczęcie działań zbrojnych” [Showalter D.E. 2005, s. 5].<br />
Potem wystarczyło już dodać rozmachu narracjom o przeciwieństwie między<br />
wyrafinowaną francuską cywilizacją a niemiecką autokratyczną barbarią, między<br />
niemiecką twórczą kulturą a zachodnią mechaniczną cywilizacją, między<br />
przodującą w świecie kulturą niemiecką a destrukcyjnym panslawizmem<br />
rosyjskiego despotyzmu. Niemcy wyróżnili się w owym dialogu kulturowym<br />
zestawem „idei 1914” przeciwstawianych „ideom 1789” [Lübbe H. 1963; Beßlich<br />
B. 2000].<br />
W przededniu wojny nacjonalizm oraz imperializm były prądami dominującymi<br />
w skali ogólnoeuropejskiej, frazeologia polityczna była bardzo<br />
podobna i łatwo przekładalna, jednakże ambicje i możliwości działania<br />
10<br />
IZ Policy Papers • nr <strong>13</strong>(I) • www.iz.poznan.pl
Change language