1101_PP 13_2014 Internet popr

Znaczenie I wojny światowej w Rosji
o rozpoczęciu nie tylko nowej ery w historii Rosji, ale także nowej epoki
w stosunkach międzynarodowych [Hobsbawm E. 1999].
W Rosji zmianę reżimu przyjmuje się za ważną cezurę w prowadzeniu wojny.
Wtedy zmieniły się jej cele i istota. Przestała być ona „ojczyźnianą” w przyjętym
wcześniej rozumieniu, a stała się wojną domową. Trzeba oczywiście przyznać
rację historykowi, że „armia rosyjska nie miała charakteru obywatelskiego tak
jak francuska, tylko była armią ‘Jego Imperatorskiej Wysokości’. Nie walczyła
w obronie interesów rosyjskiego państwa, narodu czy ojczyzny, lecz tronu
i imperatorskiej rodziny. Przysięga, którą składali żołnierze, siedmiokrotnie
wymieniała imię imperatora i ani razu narodu” [Chwalba A. 2014, s. 72]. Po
rewolucji ta armia straciła nie tylko punkt oparcia, ale i rodzaj spoiwa, które
odnosi się do istoty przysięgi. Następowała dezorientacja wojska, nie wiadomo
kogo należało słuchać. Gorzko opisał to w swoich wspomnieniach gen. Józef
Dowbor-Muśnicki 9 .
Obserwatorzy rewolucji bolszewickiej, jak choćby Mannerheim, byli przekonani
o słabości nowych władz. Jak to się jednak stało, że w stosunkowo krótkim
czasie udało im się pokonać siły „starego porządku” i przystąpić do ofensywy
na wielu frontach Musieli zdobyć naprawdę niesamowite poparcie społeczne,
żeby móc zwyciężyć w wojnie domowej z kontrrewolucją i obcą interwencją.
Paradoks utraty legitymizacji władzy, którą w Rosji tradycyjnie otaczano
szczególnym respektem, nie tłumaczy chyba wszystkiego 10 . Niebagatelną rolę
odegrały czynniki zewnętrzne.
Fenomen klęski rosyjskiej nie polegał wyłącznie na słabości państwa
rosyjskiego (należało ono przecież do największych potęg wojskowych owego
czasu). Istotą było wytrącenie jej zdolności bojowej poprzez rozniecenie
wewnętrznych niepokojów, które zachwiały caratem. Elisabeth Heresch
w książce Sprzedana rewolucja. Jak Niemcy finansowały Lenina ukazała rolę
Izraiła Łazarewicza Helphanda (Gelfanda) alias Aleksandra Parvusa, Rosjanina
żydowskiego pochodzenia, wykształconego w Szwajcarii, genialnego
9
„Cesarza zastąpił Rząd Tymczasowy, który na zewnątrz występował liberalnie, zatem mało
stanowczo, toteż musiał wkrótce ustąpić. Stanowili go ludzie, życie których przeszło na krytyce
dawnego reżimu; nie potrafili oni ustalić nic konkretnego ani wprowadzić swych idei w życie;
umieli tylko pięknie gadać. Dowództwo armii było zdezorientowane, kogo faktycznie słuchać”
[Dowbor-Muśnicki J. 2013, s. 218].
10
Zwłaszcza że wypowiedzeniu wojny Niemcom towarzyszyły uniesienia patriotyczne i antygermańska
akcja propagandowa. Jednakże „niesympatyczną cechą Rosjan był ich brak zrównoważenia
i niestałość. To, co dziś chwalili, jutro ganili i odwrotnie. Przez długie wieki osoba cesarza
była dla wszystkich czymś najwyższym, najświętszym. Najlżejsza krytyka lub najmniejsze
nieuszanowanie osoby cesarza wywoływały ostrą reakcję; jednak naród rosyjski dopuścił do
aresztowania, a później pod kierownictwem Żydów do bestialskiego, bezkarnego wymordowania
rodziny panującego. Nikt cesarza bronić nie chciał” [Dowbor-Muśnicki J. 2013, s. 54].
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 101