1101_PP 13_2014 Internet popr

Piotr Madajczyk
polskie postrzegane było jako realizacja prawa narodów do samostanowienia,
zapominano, że prawo to – nie tylko w Polsce – ustępowało miejsca narodowym
mitom i względom geopolitycznym, a w Europie Środkowo-Wschodniej
zaczęły się wtedy wojny między powstającymi w miejsce imperiów państwami
narodowymi. Włączenie w narrację narodową powodowało trwającą do dzisiaj
marginalizację pamięci o stratach i cierpieniach, jakich doznali Polacy zarówno
w wyniku służby wojskowej w armiach państw zaborczych, jak i na skutek
wielokrotnego przechodzenia frontu. Tymczasem były one ogromne, choćby
ze względu na geograficzne położenie ziem polskich, przez które prowadziła
droga wojsk rosyjskich na Austro-Węgry czy też wojsk niemieckich idących
na wschód.
Już w okresie międzywojennym ukazała się w Polsce przeogromna liczba
publikacji poświęconych odbudowie niepodległego państwa. Także wiele lat
później świetny historyk Janusz Pajewski [Pajewski J. 1996] w uroczystym
wykładzie wygłoszonym w latach sześćdziesiątych XX w., mówiąc o polskiej
historii, nie nawiązał w ogóle do Wielkiej Wojny. Wspomniał jedynie młodzież,
„która śniła, która marzyła o lancy ułańskiej i ułańskim czaku”. Przypomniał
w ten sposób, nie wymieniając z nazwy, Legiony Piłsudskiego, które 6 sierpnia
1914 r. wyruszyły do Kongresówki z nadzieją na wywołanie powstania.
We wstępie do kolejnej książki pisał o dziejowym znaczeniu konfliktu, ale
i o „zmaganiu potęg w tej ‘wojnie powszechnej za wolność ludów’, o którą
modlił się Adam Mickiewicz” [Pajewski J. 1991, s. 5].
W polskiej pamięci historycznej dominuje odniesienie do tych konfliktów,
osiąganych wówczas sukcesów i ponoszonych klęsk, a widoczne jest to nadal w
księgarniach: Wilno, Lwów, popularne książki o legionach, odzyskaniu niepodległości,
zwycięskiej wojnie polsko-bolszewickiej, powstaniu wielkopolskim,
powstaniach śląskich, trudach tworzenia wojska polskiego. Publikacje takie
ukazują się nadal, zarówno w skali ogólnopolskiej, jak i regionalnej. Mogą
one być pozytywnym elementem wzbogacania pamięci historycznej, o ile
osadzone zostaną w szerszej refleksji historycznej. Regionalny charakter ma,
przykładowo, książka Jerzego Skrzypczaka [Skrzypczak J. 2003], poświęcona
historii Mielca. Nie ma w niej tendencji do idealizowania postaw społeczeństwa,
przypomina się polskich chłopów z entuzjazmem ruszających do walki
za „ich” cesarza. Witold Szymczyk [Szymczyk W. 1989] pisząc o Rzeszowie,
opisuje przekonanie tamtejszych chłopów, że lepiej bić się wspólnie z Rosją,
bo ona nie zabierze im ziemi, a Prusacy tak, czy też udział polskich chłopów
i lumpenproletariatu w rabunkach po wkroczeniu Rosjan [Szymczyk W. 1989,
s. 8, 10].
134
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl