1101_PP 13_2014 Internet popr

Zbigniew Mazur
powstał tzw. memoriał profesorów przekazany 29 maja 1919 r. mocarstwom
sprzymierzonym i stowarzyszonym 23 .
Memoriał dowodził, że ultimatum Wiednia wobec Belgradu mieściło się
w ówczesnej normie, tak samo jak poparcie Berlina dla Wiednia. Niemcy zresztą
próbowali w końcu lipca dyplomatycznie zlokalizować konflikt z Serbią i gdyby
Londyn i Paryż wywarły równie silny nacisk na Petersburg, jak Berlin na Wiedeń,
to wojnę można było zażegnać. O wybuchu zadecydowała powszechna mobilizacja
w Rosji, która przekreśliła rysującą się możliwość pokojowej regulacji.
„Zrealizowanie zamiarów przywódczych kół panslawistycznych było bez wojny
nieosiągalne. Te wrogie pokojowi elementy w decydujących dniach postawiły na
swoim. Właśnie w momencie, gdy pokój wydawał się zapewniony, Rosja podjęła
środki, które uczyniły go niemożliwym”. Niemcy nie mogli prowadzić defensywy
na dwa fronty, musieli zdecydować się na ofensywę zachodnią, przeciwko Francji
sprzymierzonej z Rosją – Francji, która nie rezygnowała z odzyskania Lotaryngii
i Alzacji, co można było zrealizować tylko drogą wojenną. „W tym stanie rzeczy
jest niemożliwe, aby z okoliczności, że wojna przeciw Francji była prowadzona
militarnie ofensywnie, przedstawiać ją jako politycznie również agresywną wojnę
przeciw Francji”. W przypadku Anglii nie sam fakt budowy floty niemieckiej,
lecz otaczająca to atmosfera zaważyła na wzajemnych stosunkach. W warunkach
przedwojennych, gdy nie istniały jeszcze instytucje koncyliacyjne, jedynym
rozwiązaniem było „trwałe i wiążące porozumienie z Anglią, które wzbudziłoby
zaufanie obu stron i ochroniło zarówno Niemcy, jak i Francję przed wszelką wojną
napastniczą”. Porozumienie z caratem było natomiast niemożliwe. „T y l k o
jako wojnę obronną przeciwko caratowi w 1914 r. naród niemiecki, jak słusznie
wtedy oświadczyła zwłaszcza cała socjaldemokracja, podjął walkę jednomyślnie
i zdecydowanie. Również dzisiaj, gdy potęga militarna Niemiec jest zniszczona
na zawsze, uważamy tę wojnę za nie do uniknięcia”. Po upadku caratu wojna
z Rosją rzeczywiście straciła wszelki sens, byłaby nawet karygodna, gdyby można
udowodnić, że „nasi przeciwnicy byli gotowi zawrzeć z nami pokój bez zwycięzców
i zwyciężonych na zasadzie poszanowania wzajemnej godności”.
*
W 1919 r. państwa sprzymierzone i stowarzyszone wprowadziły do traktatu
wersalskiego rewolucyjne innowacje w postaci nazwania i potępienia agresora,
obowiązku zadośćuczynienia wyrządzonym przezeń szkodom, osądzenia
władz odpowiedzialnych za łamanie układów międzynarodowych, ukarania
23
Bemerkungen zum Bericht der Kommission der Allierten und Assoziierten Regierungen über
die Verantwortlichkeiten der Urheber des Krieges, w: Das Deutsche Weissbuch über die Schuld
am Kriege, Berlin 1927, s. 63-77.
28
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl