1101_PP 13_2014 Internet popr

Polska pamięć i niepamięć o I wojnie światowej
Ogółem I wojna światowa ma w polskie pamięci historycznej dziwny kształt,
łączący w sobie pamięć i niepamięć. Dyskurs polityczny przez dziesięciolecia,
a częściowo do dnia dzisiejszego, określany był przez dwie opcje polityczne
ukształtowane w latach I wojny światowej – „trumny” Dmowskiego i Piłsudskiego.
Równocześnie brakowało refleksji i dyskusji, w których padałoby pytanie
o znaczenie I wojny światowej dla ukształtowania współczesnej Polski, Polaków,
kształtu narodu, polskiej kultury politycznej, struktury ekonomicznej. Wydaje
się jednak, że w ostatnich latach dokonują się w tym obszarze dynamiczne
zmiany, na które warto zwrócić uwagę.
Pierwsza z nich dotyczy włączania w wyniku globalizacji do polskiej pamięci
historycznej elementów pamięci szerszej, europejskiej i światowej. Widoczne
jest to także w polskich księgarniach, by wymienić kilka przykładów: Ian F.W.
Beckett, Pierwsza wojna światowa; Simon Jones, Wojna pod ziemią 1914-1918;
R.H. Gibson, Maurice Prendergast, Niemiecka wojna podwodna 1914-1918;
Tim Benbow, Wojna na morzu 1914-1918. Od Coronelu do Atlantku i Zeebrugge;
Edwar J. Erickson, Gallipoli i Bliski Wschód 1914-1918. Od Dardaneli do
Mezopotamii; David Jordan, Michael S. Neiberg, Front wschodni 1914-1920.
Od Tannenbergu do wojny polsko-bolszewickiej. Ten wykaz pozycji przetłumaczonych
i wydanych w Polsce w ostatnich kilku latach nie jest reprezentatywny,
ale dobrze odzwierciedla interesujące nas trendy. A dodać można by jeszcze do
tego monografie wielkich bitew, różnych rodzajów broni, publikacje o Rosji,
wojnie i rewolucji.
W ten sposób przenoszone zostają do Polski globalne trendy dyskusji
o I wojnie światowej, w sposób trochę podobny do Niemiec, gdzie wspomnienie
Wielkiej Wojny było dosyć martwe, nie postrzegano jej jako wydarzenia mającego
nadal istotne znaczenie. Odmiennie niż we Francji czy Wielkiej Brytanii
pomniki tego okresu stały, ale odchodziły w zapomnienie. Równocześnie 100.
rocznica wybuchu konfliktu wywołała wielką falę zainteresowania i publikacji,
książek, specjalnych rubryk w gazetach, fotografii, ale chyba skoncentrowanych
na I wojnie światowej jako wielkim europejskim wydarzeniu, a nie czymś, co
jest nadal politycznie i społeczne aktualne.
Słabością tego żywiołowego procesu jest jego komercyjne skoncentrowanie
na spektakularnych wydarzeniach, gwarantujących wysoki nakład. Równocześnie
przekaz ten koliduje ze wspomnianym na początku zróżnicowaniem
pamięci historycznej w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej. W opisach
wielkich bitew to zróżnicowanie umyka. Stąd ważne są polskie próby włączania
się do tej dyskusji, lepiej uwzględniające odmienność historii Polski i regionu
Europy, w którym jest położna. Taką próbą była książka Andrzeja Chwalby
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 135