You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Niemcy – początki sporu o winę za I wojnę światową<br />
państwa zostały zmuszone sięgnąć po oręż dla obrony swojego istnienia i swobody<br />
narodowego rozwoju. (...) Zawsze trzymały się przekonania, że ich własne<br />
prawa i uzasadnione roszczenia nie stoją w sprzeczności z prawami innych<br />
narodów”. W narzuconej przez SPD rezolucji Reichstagu (19 lipca 1917 r.) 11<br />
zacytowano słowa Wilhelma II: „Uns treibt nicht Eroberungssucht” (4 sierpnia<br />
1914 r.) i podkreślono: „Niemcy sięgnęły po oręż w obronie swojej wolności<br />
i niepodległości, nienaruszalności swojego terytorialnego stanu posiadania”.<br />
Jak można było pogodzić dwa tak skrajnie odmienne poglądy na genezę wojny<br />
Najlepiej było ominąć problem odpowiedzialności, ale na odpowiedzialności<br />
agresorów zawisła cała konstrukcja traktatów z państwami centralnymi. Pójść<br />
na ostrą konfrontację ze zwycięzcami i nadal głosić, że udział w wojnie został<br />
narzucony, czy też przyznać się do agresji i spowodowania wielkiej katastrofy<br />
europejskiej<br />
Tendencja do radykalnego zmierzenia się z przeszłością, które miało stanowić<br />
„pierwszy krok do oczyszczenia życia niemieckiego z grzechów militaryzmu<br />
oraz odbudowania międzynarodowego zaufania do Niemiec” [Holborn<br />
H. 1963, s. <strong>13</strong>9], owszem zaistniała, ale nie zdobyła znaczącego poparcia.<br />
Wyjaśnienia odpowiedzialności Niemiec domagało się lewicowe skrzydło socjaldemokratów,<br />
które w 1917 r. utworzyło Unabhängige Sozialdemokratische<br />
Partei Deutschlands (USPD). Lewica generalnie potępiała wojnę jako rezultat<br />
rywalizacji między europejskimi mocarstwami i nie miała nic przeciwko temu,<br />
żeby zdyskredytować politykę zagraniczną Cesarstwa, kojarzonego z prześladowaniem<br />
socjaldemokracji, rozbuchanym militaryzmem i wpływami pruskimi.<br />
Premier rewolucyjnego rządu Bawarii Kurt Eisner (USPD, zamordowany<br />
w 1919 r.) obciążał winą nie naród niemiecki, lecz koła militarne powiązane<br />
z ciężkim przemysłem, które chciał skompromitować, otwierając drogę do<br />
porozumienia między niemieckimi siłami rewolucyjnymi oraz mocarstwami<br />
sprzymierzonymi i stowarzyszonymi. Doprowadził nawet do opublikowania<br />
23 listopada 1918 r. kilku dokumentów bawarskich jednoznacznie obciążających<br />
stronę niemiecką [Mitchell A. 1965, s. <strong>13</strong>2-<strong>13</strong>3]. Krytyczne stanowisko<br />
wobec polityki wilhelmińskiej zajmował także Karl Kautsky (USPD). Czy<br />
rozliczenie przeszłości przyczyniłoby się do złagodzenia warunków traktatu<br />
pokojowego, trudno powiedzieć. W każdym razie zadeklarowanie przez władze<br />
republikańskie, że Niemcy ponoszą główną odpowiedzialność za wywołanie<br />
wojny, mogło stanowić pierwszy ważny krok do krytycznego przepracowania<br />
przeszłości i porozumienia z krajami ościennymi. Nie spróbowano. „Stanowisko<br />
11<br />
Die Friedensresolution des Deutschen Reichstags vom 19. Juli 1917, w: Ursachen und Folgen,<br />
t. II, s. 37-38.<br />
IZ Policy Papers • <strong>13</strong>(I) • www.iz.poznan.pl 21
Change language