1101_PP 13_2014 Internet popr

Zbigniew Mazur
ormiańskiej, bezwzględnej eksploatacji okupowanych krajów etc. 2 W państwach
sprzymierzonych i stowarzyszonych, ale również w krajach neutralnych, nie
żywiono raczej wątpliwości co do niemieckiego i austro-węgierskiego wkładu
w zburzenie dotychczasowego porządku międzynarodowego. Nie była to sprawa
tylko i wyłącznie propagandy wojennej, z natury rzeczy ukazującej wroga
w niekorzystnym świetle. W francuskich, brytyjskich lub amerykańskich kołach
rządzących panowało rzeczywiste przekonanie o odpowiedzialności Niemiec
za rozpętanie wojny i wynikłe z tego konsekwencje. Fritz Dickmann, który pod
tym kątem przeanalizował opublikowane dokumenty, napisał: „Trzeba mieć
zawsze na uwadze fundamentalny dla zrozumienia pokoju wersalskiego fakt,
że w obozie zwycięskich mocarstw i daleko poza nim w świecie neutralnym
nie panowały najmniejsze wątpliwości co do winy mocarstw centralnych za
wojnę. Może to być dla nas Niemców fakt trudno zrozumiały, ale jest to fakt.
Nie tylko podczas publicznych spotkań alianckich i amerykańskich mężów
stanu, i nie tylko w całej korespondencji dyplomatycznej, na ile ją znamy, lecz
również w protokołach najbardziej tajnych obrad konferencji pokojowej co do
tego nie znajduje się nigdzie najmniejszego śladu wątpliwości, a mamy poza
tym dosyć przykładów, że tacy ludzie jak Wilson lub Lloyd George – Clemenceau
był mniej naiwny – między sobą bardzo otwarcie mówili o moralnych
słabościach swojej pozycji”[Dickmann F. 1963, s. 8].
Państwa sprzymierzone i stowarzyszone dysponowały nie tylko klarownym
obrazem agresora, ale również ideowo nośną wizją urządzenia świata powojennego.
„Nie wystarczyło powtarzanie ewidentnej prawdy, że żaden trwały
pokój nie może być ustanowiony, dopóki Niemcy nie zostaną pokonane. Ludzie
musieli być również przekonani, że po zwycięstwie nastąpi szeroka reforma
warunków, które sprawiły, że niespodziewanie spadło na nich takie nieszczęście”
[Walters F. P. 1965, s. 20]. Reforma ta nabrała zwartego kształtu po obaleniu
caratu w Rosji (luty 1917 r.) i przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny
(kwiecień 1917 r.). Dla demokracji francuskiej i brytyjskiej sojusz z autokracją
rosyjską stanowił ideowe obciążenie, może nie tak duże, jak braterstwo
broni ze Związkiem Sowieckim w czasie drugiej wojny światowej, ale mimo
wszystko kłopotliwe. Na przełomie lat 1917/1918 wojna z państwami centralnymi
przekształciła się w krucjatę prowadzoną pod hasłem zniesienia rządów
autokratycznych, obrony wolności i zwycięstwa demokracji, wyeliminowania
dyplomacji koncertu mocarstw, poszanowania prawa zarówno przez wielkie
mocarstwa, jak i państwa słabsze, i co najważniejsze przyznania narodom prawa
2
Antwort der Ententemächte auf die Note Wilsons vom 18. Dezember 1916, Paris 12. Januar
1917, w: Ursachen und Folgen, t. I, s. 89-91.
12
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl