1101_PP 13_2014 Internet popr

Niemcy – początki sporu o winę za I wojnę światową
materiały i przesłuchani świadkowie wszystkich stron konfliktu 14 . Odbierając
projekt traktatu pokojowego 7 maja, Brockdorff-Rantzau raz jeszcze domagał
się komisji neutralnej: „Zakres winy wszystkich uczestników może ustalić
tylko niezależne zbadanie, neutralna komisja, przed którą dojdą do głosu
główne postaci tragedii i przed którą otworzą się wszystkie archiwa”[Brockdorff-Rantzau
b. d., s. 115]. Alianci propozycję niemiecką odrzucili, ponieważ
jej sens był czytelny: zdjęcie problemu z obrad konferencji [Jäger W. 1984,
s. 14-15]. Badania komisji nie mogły trwać krótko, a jej werdykt miałby zupełnie
inny walor niż zapis traktatowy, nie mówiąc o tym, że w zamyśle niemieckim
agresor i ofiary agresji miały być postawione na równej stopie. Niemcy widzieli
w tym szansę na wyrównanie statusu, alianci natomiast próbę ucieczki przed
odpowiedzialnością, przed rozliczeniem się z dawnym reżimem i radykalnym
zerwaniem z tradycją polityki wilhelmińskiej.
Kwestia taktyki w sprawie winy była omawiana podczas posiedzeń rządu
(22 marca i 8 kwietnia 1919 r.). Minister bez teki Eduard David proponował
przygotować memorandum zaczynające się od wyeksponowania „polityki okrążenia”,
dowodzącej agresywnych zamiarów przeciwnika; uważał, że pierwsze
stadium kryzysu lipcowego nie wypada dla Niemiec korzystnie, lepiej więc
położyć nacisk na koniec lipca, kiedy można obciążyć Rosję. „Nie kryć jednakże
dalej starego systemu. Główną treścią oświadczenia w Paryżu musi być,
że nie odpowiadamy za to, co zrobili ludzie, na których decyzje nie mieliśmy
żadnego wpływu. Wina moralna leży w dużej części po stronie niemieckiej” 15 .
Minister spraw wewnętrznych Hugo Preuß dowodził: „Główną winą Niemiec
była fałszywa polityka: na Oriencie przeciwko Rosji i równocześnie budowa
floty przeciwko Anglii. (...) Międzynarodową opinię publiczną trzeba skłonić
do innego punktu widzenia: wina Niemiec nie dlatego, że chciały wojny, lecz
że robiły fałszywą politykę” 16 . Minister finansów Eugen Schiffer ostrzegał, że
opublikowanie dokumentów i przyznanie się do winy źle wpłynie na samopoczucie
narodowe, a przeciwnicy zatriumfują. „Wojna prewencyjna to żadne
przewinienie. Trzymać się mocno przekonania o okrążeniu, które miało nam
w ciągu roku lub dwóch założyć pętlę na szyję. Opublikowanie dokumentów
tylko nam zaszkodzi na wewnątrz i na zewnątrz” 17 . David odpowiedział: „Jeśli
za Schifferem przyznamy się do wojny prewencyjnej, to przyznamy się do
14
Note der deutschen Reichsleitung an die Feindmächte vom 29. November 1918 über die Untersuchung
der Kriegsschuldfrage; Antwort der britischen Regierung vom 7. März 1919; Note der
deutschen Regierung vom 30. März 1919, w: Ursachen und Folgen, t. III, s. 331-332.
15
Kabinettsitzung vom 22. März 1919, w: Das Kabinett Scheidemann, s. 88.
16
Ibidem, s. 89.
17
Ibidem, s. 90.
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 25