1101_PP 13_2014 Internet popr

Zbigniew Mazur
i Francja obydwie przysięgły ją ocalić. Tak więc od samego początku działań
wojennych starły się dwie idee, które przez pięćdziesiąt miesięcy miały się
zmagać o dominację nad światem: idea suwerennej siły, która nie akceptuje
ani kontroli, ani hamulców, oraz idea sprawiedliwości, która sięga po miecz
jedynie żeby zapobiec lub poskromić nadużycia siły”. Delegaci państw, które
stanęły po stronie sprawiedliwości, zyskali tym samym naturalne prawo, jeśli
nie obowiązek, ustanowienia „pokoju sprawiedliwości” i stworzenia nowego
ładu międzynarodowego. „Ludzkość może w was pokładać zaufanie, ponieważ
nie znajdujecie się wśród tych, którzy pogwałcili prawa ludzkości” 6 . Poincaré
tylko potwierdził, że Niemcy jako agresor nie zasługują na aktywny udział
w ukształtowaniu nowego porządku międzynarodowego.
Krótko po zamknięciu pierwszej sesji plenarnej, zgodnie z wcześniejszymi
ustaleniami, powołano pięć komisji, z których dwie zajęły się odpowiedzialnością
za wojnę. Komisja reparacyjna kierowała się przesłaniem noty amerykańskiego
sekretarza stanu Roberta Lansinga (5 listopada 1918 r.), która mówiła
o uzgodnionym stanowisku aliantów, że: „Niemcy zrekompensują wszelkie
szkody wyrządzone ludności cywilnej aliantów oraz ich własności przez agresję
Niemiec na lądzie, na morzu i z powietrza” 7 . Nie chodziło tu więc o arbitralnie
ustaloną kontrybucję, lecz o wyrównanie lub zadośćuczynienie szkód spowodowanych
przez państwo-agresora. Fakt dokonania agresji delegitymizował
wszelkie roszczenia odszkodowawcze. W komisji reparacyjnej sformułowano
art. 231 traktatu wersalskiego, otwierający cz. VIII zatytułowaną „Odszkodowania”.
Osobna komisja zajęła się „sprawcami wojny” (dosłownie: „autorami
wojny”) i 29 marca 1919 r. przedstawiła raport dotyczący odpowiedzialności
owych „sprawców”, a więc wywołania wojny, łamania praw i zwyczajów wojennych,
powołania trybunałów celem osądzenia przestępców wojennych 8 .
W pierwszym akapicie raportu stwierdzono całkowitą odpowiedzialność Niemiec
i Austro-Węgier oraz Turcji i Bułgarii za wypowiedzenie wojny służącej
agresji oraz „konspirowanie przeciwko pokojowi w Europie”. Przypomniano, że
Niemcy pogwałciły gwarantowaną międzynarodowo neutralność Luksemburga
i Belgii, a granice Francji i Serbii zostały naruszone jeszcze przed oficjalnym
wypowiedzeniem wojny. W konkluzjach raz jeszcze powiedziano: „Wojna była
z góry zamyślona przez mocarstwa centralne oraz ich sojuszników, Turcję
i Bułgarię, i była skutkiem rozmyślnie podjętych działań w intencji uczynienia
6
The Paris Peace Conference 1919, t. III, s. 159-160.
7
FRUS Supplement,vol.1, s. 469.
8
Rapport présenté à la Conférence des Préliminaires de Paix par la Commission des Responsabilités
des auteurs de la Guerre et sanctions, w: Das Deutsche Weissbuch über die Schuld am
Kriege, Berlin 1927, s. 15-31.
14
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl