1101_PP 13_2014 Internet popr

Tradycja chwały w Wielkiej Brytanii
brytyjskich dowódców na froncie zachodnim. Clark, późniejszy minister
w gabinecie Margaret Thatcher, szczególnie krytycznie podszedł do postaci
marszałka Douglasa Haiga, dowódcy brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego od
1915 r. do końca wojny, nazywanego „rzeźnikiem znad Sommy”. W popularnym
komediowym serialu BBC „Czarna Żmija” karykaturalnym przedstawieniem
dowódców podobnych Haigowi jest generał Melchett (Stephen Fry) zarządzający
kolejne bezsensowne ataki na niemieckie pozycje. Sabotuje je sprytnie, do czasu,
tytułowy kapitan Czarna Żmija (Rowan Atkinson) 4 . Pomimo to popularny
i tak wcześniej pogląd o nieudolności brytyjskich dowódców utrwalił się jeszcze
bardziej dzięki książce Clarka.
Pierwsza wojna światowa jest na Wyspach Brytyjskich ciągle niezmiennie
popularnym tematem publikacji historycznych, choć Harry Patch, ostatni
brytyjski żołnierz, który walczył na jej frontach, zmarł w lipcu 2009 r. w wieku
111 lat. Stulecie jej wybuchu przyniosło kolejne książki i spory. Dziennikarze
i historycy ścigają się, próbując dokonać rewizji dotychczasowych ustaleń. Nie
ma jednej ustalonej narracji. Znany brytyjski badacz Niall Ferguson powrócił
w 2014 r. z argumentami, które przedstawił w swojej napisanej w 1998 r. książce
pt. The Pity of War: Explaining World War One [Ferguson N. 1998]. Uznał
on, że przystąpienie Wielkiej Brytanii do I wojny światowej było olbrzymim
błędem, który negatywnie zaważył na jej dalszych losach, otwierając w Europie
drogę do władzy faszyzmowi i komunizmowi, a przede wszystkim doprowadzając
do upadku Imperium Brytyjskiego. Ferguson polemizuje z poglądem,
że to agresywna postawa Cesarstwa Niemieckiego wywołała wojnę. Twierdzi,
że Wielka Brytania niepotrzebnie wystąpiła przeciw niemu, powstrzymując
w ten sposób niemieckie zwycięstwo, które przyniosłoby zjednoczenie Europy
kontynentalnej rządzonej demokratycznie z Berlina. Te efektowne spekulacje są
jednak słabo poparte materiałem źródłowym i stanowią bardziej próbę pisania
alternatywnej historii niż rzetelnej analizy.
Ferguson w swojej prowokacyjnej książce zapomniał, że założeniem brytyjskiej
polityki zagranicznej było utrzymywania balance of power na kontynencie
oraz co ważniejsze, dbanie, aby żadne państwo nie było w stanie panować na
Morzu Północnym. Bezpieczeństwo Wyspy uzależnione było od kontrolowania
kanału La Manche (zwanego znacząco przez Brytyjczyków Kanałem Angielskim).
Rywalizacja morska z Niemcami mogła w przyszłości zagrozić temu
rejonowi. Londyn obawiał się, że Niemcy zdominują Francję przez podbój lub
działania dyplomatyczne, co umożliwiłoby zastosowanie gospodarczej blokady
Wielkiej Brytanii.
4
„Blackadder Goes Forth”, serial telewizyjny BBC z 1989 r.
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 71