1101_PP 13_2014 Internet popr

Serbia – ofiara I wojny światowej
Uniwersytetu w Sarajewie, w którego imieniu zaproszonych gości witał znany
historyk bośniacki prof. Husnija Kamberović [Naučna konferencija...].
Całość owego kilkudniowego colloquium była podzielona na kilka paneli,
przypadających na poszczególne dni konferencji, np. w pierwszym, tj.
19 czerwca, omawiano ideologiczne i polityczne przyczyny I wojny, działalność
niemieckiego konsulatu w Sarajewie od czasów osmańskich po 1918 r. czy wątek
specyficznie serbski, tj. działalność organizacji Młoda Bośnia (Mlada Bosna)
i samego Gavrilo Principa, jednej z kluczowych postaci zamachu sarajewskiego
z 28 czerwca 1914 r., zabójcy arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony
Zofii [Naučna konferencija...].
Właśnie ta postać budziła i nadal budzi skrajne niekiedy oceny – dla niektórych
historyków bośniackich, zwłaszcza tych niechętnych czy wrogich Serbom,
Princip i jego organizacja byli po prostu „terrorystami” (np. Salih Mehmedović)
lub „serbskimi nacjonalistami” (Zijad Šehić). Dodać należy, że w niektórych
programach szkolnych (np. szkoły w bośniackiej Zenicy), Mlada Bosna jako
organizacja „serbska” utożsamiana jest z terrorystami [Džidić D. i in., Učenici
na Balkanu...]. Podobnie negatywnie rzecz ujmują, jak i samego Principa, niechętni
Serbom od dawna Chorwaci [Džidić D. i in.,Učenici na Balkanu...].
W innej dyskusji historyków i intelektualistów, która odbyła się na początku
maja 2014 r. także w Sarajewie, Serbowie ujawnili, że „walka o pamięć”, tj.
traktowanie ich i ich kraju jako „ofiar”, jest przeciwstawieniem się bardzo wyraźnej
chęci uczynienia Serbów odpowiedzialnymi za wybuch Wielkiej Wojny,
a już zwłaszcza G. Principa i jego współtowarzyszy – „serbskich terrorystów”,
czy odpowiedzialnymi za ocenianą niekiedy jako „skrajnie nacjonalistyczna”
ideę „Wielkiej Serbii” [Džidić D. i in., Učenici na Balkanu...].
O ile zwłaszcza Bośniacy i Chorwaci czy Albańczycy (np. Ajvaz Abazi, Arben
Arifi czy Xhevdet Hoxha) oceniają Młodą Bośnię i jej członków najczęściej źle
lub bardzo źle, o tyle całkiem odmienne stanowisko w owym „sporze o pamięć”
zajmują Serbowie i niektórzy Macedończycy. Dla patriarchy Serbii Amfilohije
I „Princip tak samo bronił wolności, jak i swego narodu”. Badacz z Macedonii
Novica Veljanovski wskazał z kolei, iż: „Nigdy nie udowodniono, że za śmiercią
arcyksięcia Franciszka Ferdynanda stało państwo serbskie” [Džidić D. i in.,
Učenici na Balkanu...]. Co do samego Gavrilo Principa, to dodać należy, że
w Serbii jest on obecnie traktowany przez niektóre środowiska jako „bohater”,
którego powinno się odpowiednio uczcić, podobnie jak i kultywować pamięć
o nim. Jego szczątki miałyby zostać przeniesione z masowego grobu znajdującego
się obecnie w miejscowości Koševo k. Sarajewa i uroczyście pochowane z okazji
100-lecia wybuchu Wielkiej Wojny w Parku Kalemegdańskim w Belgradzie. Plany
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 125