1101_PP 13_2014 Internet popr

Jacek Tebinka
najprawdopodobniej klęską Francji i Rosji oraz dominacją Niemiec na kontynencie
europejskim, zagrażając pozycji Imperium Brytyjskiego.
To właśnie Churchill w pierwszym tomie swojej historii II wojny światowej
użył w 1948 r. określenia druga wojna trzydziestoletnia dla opisania dziejów
Europy w okresie 1914-1945 naznaczonych dwoma wojnami z Niemcami. Nie
był to jego oryginalny pomysł. Termin jako pierwszy pojawił się u niemieckiego
politologa Sigmunda Neumanna. Nic lepiej nie zamyka epoki wojen zapoczątkowanej
w sierpniu 1914 r., jak słowa brytyjskiego premiera wypowiedziane
16 sierpnia 1945 r. po zwiedzeniu ruin Kancelarii Rzeszy w Berlinie: „To
dlatego są te ruiny i zniszczenia, że Hitler zamierzał rządzić światem. Wielu
tego próbowało i wszyscy ponieśli klęskę. Dlatego Anglia jest tam, gdzie jest”
[Churchill W.S. 1994, k.1; Lord Morgan 1968, s. 293-295].
Upływ czasu, a przede wszystkim druga wojna światowa wyparły pierwszą
z ludzkiej pamięci. Osłabienie Wielkiej Brytanii i schyłek imperium, to
wszystko nastąpiło po jej zakończeniu, choć wielu autorów przypisuje je już
skutkom I wojny światowej. Z punktu widzenia historyków II wojna światowa
nie odsunęła wcale w cień wydarzeń z lat 1914-1918. Niezależnie od oficjalnej
przyjaźni z RFN w czasach zimnej wojny nie sposób było wyprzeć negatywnego
obrazu Niemiec, jaki ukształtował się od czasów I wojny światowej. Powraca
on po dzień dzisiejszy zazwyczaj przy okazji meczów piłkarskich reprezentacji
Anglii z Niemcami 3 .
Zwolennikiem uznania niemieckiego ekspansjonizmu jako czynnika
sprawczego I wojny światowej był brytyjski historyk A.J.P. Taylor, autor wydanej
w 1954 r. książki pt. The Struggle for Mastery in Europe 1848-1918, która przyniosła
mu międzynarodowe uznanie [Tylor A.J.P. 1954]. To popularne wówczas
na Wyspach stanowisko wśród historyków, nie wspominając o francuskich
czy polskich, wzmocniła w 1961 r. wymowa pracy niemieckiego historyka
Fritza Fischera pt. Griff nach der Weltmacht: Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen
Deutschland 1914-1918. Fischer dotarł do materiałów wskazujących
na agresywne zamiary kręgów wojskowych i politycznych w Berlinie. Nawiązując
m.in. do koncepcji Mitteleuropy, Fischer wskazywał na podobieństwo
ekspansywnych planów Niemiec w czasie I wojny światowej do zamierzeń
Trzeciej Rzeszy.
O ile ustalenia Fischera wzbudziły sporą krytykę w Niemczech, to w tym
samym roku na Wyspach Brytyjskich burzę, i to nie tylko wśród historyków,
wywołała książka Alana Clarka pt. The Donkeys [Clark A. 1961]. Tytuł nawiązywał
do powiedzenia „lwy prowadzone przez osłów”, obrazującego nieudolność
3
O powojennych relacjach brytyjsko-niemieckich pisze Sabine Lee [Lee S. 2001].
70
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl