1101_PP 13_2014 Internet popr

Stanisław Bieleń
triumf prawa narodów do samostanowienia, tworzenie normatywnych podstaw
ładu międzynarodowego, wreszcie powstanie stałych instytucji dla załatwiania
sporów międzynarodowych (Liga Narodów, Stały Trybunał Sprawiedliwości
Międzynarodowej) – wszystko to jest bezpośrednią konsekwencją doświadczeń
Wielkiej Wojny. Rosja wprawdzie nie mogła wziąć udziału w ich tworzeniu,
ale nawet ostatniemu carowi czy bolszewikom nie można odmówić udziału
w propagowaniu pewnych idei, na przykład konferencji rozbrojeniowych czy
prawa narodów do samostanowienia [Mayer A. J. 1964].
Były jednak także negatywne następstwa choćby w postaci erupcji nacjonalizmów
czy renesansu geopolityki, pojmowanej jako ścieranie się różnych
masywów morskich i lądowych. Odżyła tradycyjna rywalizacja między talassokracjami
a tellurokracjami. W kalkulacjach mocarstwowych Francji i Wielkiej
Brytanii (na horyzoncie także USA i Japonii) zaczęły pojawiać się obawy
przed połączeniem potencjałów Niemiec i Rosji (Halford Mackinder). W samej
Rosji obawiano się odwrotnej sytuacji – zdominowania przez Niemcy Francji
i Wielkiej Brytanii, które razem mogłyby uderzyć w „rosyjskie serce Eurazji”.
Geopolityczne ryzyko dla Rosji nie polegało więc na sojuszu z Niemcami, ale na
niemieckim podboju [Krzemiński A. 2014a, s 19]. Aby odeprzeć owe zagrożenia
geopolityczne Wielka Brytania i Francja po I wojnie światowej zaangażowały się
w stworzenie na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej licznej grupy państw
(Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia),
które miały spełniać funkcje buforowe i zapobiegać niemieckiej ekspansji na
wschód i południe. Nowe państwa miały także pełnić funkcje „kordonu sanitarnego”
przeciw „zarazie bolszewickiej”.
Kierując się przesłaniem Halforda Mackindera [Mackinder H. 2009],
Wielkiej Brytanii i Francji zależało też na tym, aby zapobiec odrodzeniu się
współpracy między Niemcami i Rosją, które mogłyby doprowadzić do przejęcia
kontroli nad masywem eurazjatyckim. Jako państwa rewizjonistyczne, o czym
było wiadomo od samego zakończenia wojny, Niemcy i Rosja mogły stanowić
śmiertelne niebezpieczeństwo dla nowego systemu międzynarodowego. Tak
się zresztą stało.
Bezpośrednie rezultaty klęski Rosji w Wielkiej Wojnie, to: podpisanie upokarzającego
pokoju w Brześciu Litewskim w marcu 1918 r., nieobecność na
konferencji pokojowej w Paryżu i początek konfrontacji między „czerwonymi”
i „białymi”, czyli wyniszczającej wojny domowej 14 , a szerzej jednej z największych
katastrof w dziejach tego państwa.
14
Rosja poniosła jedną z największych ofiar, obok Turcji i Niemiec. Śmierć poniosło ogółem
3 311 000 ludności, co oznaczało utratę 2,1% populacji (w Turcji zginęło ogółem około 5 mln
104
IZ Policy Papers • nr 13(I) • www.iz.poznan.pl