1101_PP 13_2014 Internet popr

Dariusz Wybranowski
Serbia – ofiara I wojny światowej
Streszczenie: Królestwo Serbii, z uwagi na agresję i atak kilku armii austro-węgierskich
na jego terytorium, siłą rzeczy znalazło się w obozie przeciwników Państw
Centralnych, tworzących sojusz nazwany potem Ententą. Serbia była też jedną z pierwszych
ofiar Wielkiej Wojny. Choć Serbowie znaleźli się po stronie wygranej, to sukces
był bardzo gorzki. Stracili około 28% ogólnej liczby ludności, w tym około 57-60%
męskiej populacji kraju.
Wybuch I wojny światowej nieodzownie kojarzony jest z Serbem Gavrilo Principem,
jedną z kluczowych postaci zamachu sarajewskiego z 28 czerwca 1914 r., zabójcą
arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony Zofii. Ta postać do dziś budzi skrajne
oceny i kontrowersje.
Wielka Wojna, której 100. rocznica jest w 2014 r. uroczyście obchodzona
także i pod kątem zachowania pamięci o niej, była kataklizmem, który objął
swym zasięgiem również kilka krajów bałkańskich, w tym Królestwo Serbii,
które w różny sposób doświadczyło jego skutków. Z uwagi na agresję i atak kilku
armii austro-węgierskich na jego terytorium, kraj ten, siłą rzeczy, znalazł się
w obozie przeciwników Państw Centralnych, tworzących sojusz nazwany potem
Ententą. Serbia stała się zatem jedną z pierwszych ofiar tej wojny. Zarówno po
jej zakończeniu, jak i w czasach późniejszych, w tym także i współczesnych,
konflikt ten jest określany w języku serbskim jako Veliki Rat (Wielka Wojna)
lub Prvi Svjetski Rat.
Przebieg wojny był dla tego południowosłowiańskiego państwa dość złożony.
Pierwsza faza konfliktu, tj. od sierpnia-września do grudnia 1914 r., była dość
pomyślna, bo niespodziewanie dla wszystkich armii serbskiej udało się nie
tylko zatrzymać postępy ofensywy armii austro-węgierskiej, zadać jej kilka
spektakularnych klęsk, ale i przejść na krótko do kontrofensywy na terenie
zajmowanej wówczas przez Habsburgów Bośni i Hercegowiny. Jednak w drugiej
fazie konfliktu, gdy Wiedeń znacznie lepiej przygotował kolejne działania
w koalicji z Bułgarią, od 1915 r. obszar Serbii znalazł się pod okupacją habsbursko-bułgarską,
która dla setek tysięcy jej mieszkańców oznaczała represje
i cierpienie. Ten stan rzeczy przetrwał kilka lat. Serbowie nie pogodzili się
z przegraną i część z nich podjęła walkę partyzancką przeciw okupantom, którą
prowadzono niemal do samego końca wojny [Mitrović A. 1917, s. 152-154;
Krzak A. 2014, s. 128 i n.].
Dodać należy, że części armii serbskiej udało się ewakuować po klęsce na wyspę
Korfu (jej marsz przez teren Albanii zyskał sobie miano „Serbskiej golgoty”),
IZ Policy Papers • 13(I) • www.iz.poznan.pl 121