Bełtowie tu Bełt, inne nazwy to np.: Fogelwajder-Fogielweder, Pietyroh-Pietyrog,Brodzic-Brodzicz, Godzamba-Godzemba, Sztumberg-Stumberk, Rawic-Rawicz, Kotwic-Kotwicz, Kusaba-Kuszaba, Bodula-Boduła, Brodzic-Brodzicz, Helt-Helth . Inna zmiana, wprzypadku jednoczłonowej nazwy herbu Krupek pojawiającego się już w Gnieździe cnotyw Herbach rycerstwa polskiego występuje nazwa dwuczłonowa-Kur biały. Owe różnicenie wynikają tylko ze zmian zachodzących pod wpływem rozwoju języka polskiego, gdyżrozpiętość czasowa pomiędzy wydaniem obydwu dzieł to zaledwie kilka lat, ale przedewszystkim są dowodem na funkcjonowanie w języku codziennym różnych ich wariantów,których istnienie uwarunkowane jest różnymi czynnikami, dla przykładu nazwa herbuGołobok na wschodnich obszarach Rzeczypospolitej będzie funkcjonować jako Hołobok.Autor zrezygnował z formy poetyckiej przedstawienia problemu. Co prawdapojawiają się utwory liryczne, już chociażby w samym wstępie wiersz JanaWierzejewskiego, M. Samuelis Wolfii Silesii, Franciscus Viesitius Polonus, czy w innychmiejscach utwory Bartosza Paprockiego (wiersz do Jana hr. Tęczyńskiego, do GóryTęczyńskiej, zamku, hrabiów Tęczyńskich) , wiersze Mikołaja Sępa Szarzyńskiego,Klemensa Janicjusza, Andrzeja Trzecieskiego, Jana Kochanowskiego, Jakóba Górskiego,Jana Gruszczyńskiego, Eobana Hessa, Rosłańca Paprockiego, Anonima, które nie stanowiąjednak głównej formy przekazu a jedynie są pewnego rodzaju ozdobnikami częściprozatorskiej.Mając na uwadze, że dominującą formą zapisu nie jest wiersz, skoncentrujemyuwagę na trzech zasadniczych elementach każdego dzieła: podmiocie mówiącym,bohaterze i wątkach fabularnych. 183Analizę tekstu rozpoczynamy od podmiotu mówiącego i jego sposobuwypowiedzenia się w dziele. Dzięki bowiem jego relacji czytelnik otrzymuje światprzedstawiony. Zastanawiające jest więc to, jaką rolę spełnia on w tekście, czy tylkorelacjonuje zdarzenia, jego rola ogranicza się wyłącznie do suchego przedstawianiafaktów, informacji na temat poszczególnych rodzin?Już na pierwszych kartach dzieła mamy do czynienia z wypowiedziąpierwszoosobową. W zwrocie do czytelnika widoczna jest jego bezpośredniość „októrecheś wyżej czytał”. Podmiot czuje się jako część społeczności, której losyprzedstawia, czego dowodem jest wielokrotnie powtarzane sformułowanie „wieku mego”,183 Na penetrację tych właśnie elementów prozy staropolskiej zwróciła uwagę Hanna Dziechcińska: Prozastaropolska. Problemy gatunków i literackości. Wrocław 1967 a także Jadwiga Rytel w artykule : Zproblematyki gatunków literackich w prozie staropolskiej. W: Idem: Studia z dziejów prozy staropolskiej.Warszawa 1993.104
które osadza czas akcji w szesnastym wieku. W przytaczaniu informacji na tematposzczególnych członków rodzin szlacheckich znajdujemy także informacje dotyczącejego samego np. pisząc o Godziszewskich herbu Ogończyk „(…)Te była porodziła DorotaPaprocka, ciotka moja rodzona. Piotr Godziszewski, który był zostawił, z siostrą mojąrodzoną trzy córki: Małgorzatę, Fruzynę i Zofię, i syna Jana(…)”(H,522), które wskazująna jego związek z autorem. 184Z pozoru wydawać by się mogło, że jego rola ogranicza się do cytowania dziełkronikarzy, przytaczania źródeł potrzebnych w portretowaniu postaci, że w większej częścioddaje głos znanym kronikarzom a sam ma w opisie mały udział. Nic bardziej mylnegojednak. Już sam fakt selekcji materiału, wyboru źródeł świadczy o jego inwencji twórczej.Narrator ma swoją wizję i aby ją uwiarygodnić opiera się na źródłach historycznych.Pragnie upamiętnić sławne czyny, pokazać historię w aspekcie dokonań wybitnychjednostek- cel stricte kronikarski. Sam fakt, że jednym rodom poświęca więcej uwagi( m.in. Tęczyńskim herbu Topór, rodom herbu Stary Koń, Gryf, Jastrzębiec) rozpisując sięna kilku kartach, inne zaledwie wymienia, świadczy o realizacji jego własnej,przemyślanej koncepcji. Nadawca stale informuje odbiorcę o czynnościach, jakie podjął,by uzyskać konkretne informacje. Przyjmuje zatem rolę uczonego, znawcy, który głodnywiedzy podjął się prac badawczych, by dotrzeć do wiedzy hermetycznej. Ta jego pozornaskromność, postawa uniżonego sługi w rzeczywistości okazuje się pewnym chwytemretorycznym. Kreując świat przedstawiony nieustannie zdradza tajniki poszukiwańmotywowany, jak zauważono wcześniej, chęcią nadania swej relacji prawdziwości,wiarygodności, stałego podtrzymywania kontaktu z czytelnikiem, ale z drugiej stronywskazując nieustannie na etapy swej mrówczej pracy, mówi o sobie, dokonuje kreacjisamego siebie, jawi nam się jako twórca pieczołowicie ćwiczący swe rzemiosło.Jest rzetelny, potrafi przyznać się do swej niewiedzy. Zamykając opis danego rodunajczęściej używa formuły: „Inszych domów zacnych w różnych województwach jestwiele, o których wiedzieć nie mogę”(H,550), mając świadomość, że nie wszystkichprzedstawicieli rodu wymienił i jakby tym samym chcąc się z tego wytłumaczyć. Zdarzasię, że podaje konkretny powód swej niewiedzy: „przez szerokość”(H,576), czy „przezdalekość”(H,583). Informuje czytelnika o swych poczynaniach, w opisie herbu Tarnawa na184 Historiografia, której reprezentantem jest herbarz nie wytworzyła fikcyjnej osoby opowiadającej, którejnie można byłoby utożsamić z autorem dzieła. W renesansie dokonała się ewolucja podmiotu mówiącego,który przestał być anonimowy i sygnował swe dzieła, dlatego zwłaszcza w tych partiach dzieła, gdzie autorpodpisuje się swym imieniem i nazwiskiem (elementy ramy wydawniczej)możemy mówić, że jest nadawcąkomunikatu.105
- Page 1:
Uniwersytet Śląski w KatowicachAg
- Page 4 and 5:
Arystoteles dopełnił typologię r
- Page 6 and 7:
Rozdział IHerb-herbarz-heraldyka.H
- Page 8 and 9:
herbarz polski podobny do tych jaki
- Page 10 and 11:
Śląsku, który pozostawał wówcz
- Page 12 and 13:
Sama heraldyka jako nauka rozwinę
- Page 14 and 15:
2008), Andrzeja Brzeziny Winiarskie
- Page 16 and 17:
Wiktor Hugo nazwał „hieroglifami
- Page 18 and 19:
wierszopisem miernym i mało orygin
- Page 20 and 21:
niektóre gatunki literackie powsze
- Page 22 and 23:
W tym czasie m. in. do wybitnych na
- Page 24 and 25:
publicznych: elekcji, koronacji, in
- Page 26 and 27:
wolę męża, gdyż inaczej ten „
- Page 28 and 29:
przypowieści uciesznych). Owe „p
- Page 30 and 31:
Equanus. To wbrew jego woli kochank
- Page 32 and 33:
Batorego swym złośliwym i jadowit
- Page 34 and 35:
ośmiowersowych strofach. Z nich do
- Page 36 and 37:
Na te różne jej myśli, patrzaj k
- Page 38 and 39:
tereny wschodnie, zwłaszcza jednak
- Page 40 and 41:
Próbę cnót dobrych, wydaną oko
- Page 42 and 43:
właśnie stawianie twórcy w szere
- Page 44 and 45:
„rozmowa”, inaczej określana j
- Page 46 and 47:
Rozdział IIIPanoszaZanim przystąp
- Page 48 and 49:
pisarskie twórca z Głogół się
- Page 50 and 51:
ymowane o przeszciu tatarskim do W
- Page 52 and 53:
Poddając refleksji literackość o
- Page 54 and 55: W niektórych miejscach zdradza, i
- Page 56 and 57: w wypowiedziach perswazyjnych, czyt
- Page 58 and 59: umiłowanie do trunków, cielesnych
- Page 60 and 61: znaczny ( wiersz „Piotr Derśniak
- Page 62 and 63: wstecz. Szczególnie zaś biografis
- Page 64 and 65: nigdy aby najmniej nie miewał na p
- Page 66 and 67: Wierz mi lepszy porządek onby spra
- Page 68 and 69: W zakresie elocutio obecne proste n
- Page 70 and 71: Dzieło w sumie liczy czterysta trz
- Page 72 and 73: a ponieważ adresatem wypowiedzi je
- Page 74 and 75: Szlachetni bowiem, to ludzie zacni,
- Page 76 and 77: obfitość ryb i dzikiego zwierza,
- Page 78 and 79: także dokonywał własnych poszuki
- Page 80 and 81: narodzeniem Chrystusa, gdy lud fran
- Page 82 and 83: Wiersze na herby, stemmata spełnia
- Page 84 and 85: Zasadniczy element herbu, zwanego w
- Page 86 and 87: Przyjrzyjmy się zatem historii her
- Page 88 and 89: się czynem, zasłużył się jako
- Page 90 and 91: połączenia w obrębie jednej fabu
- Page 92 and 93: czechowskiego, nakielskiego, rospie
- Page 94 and 95: drugiej kolejności, a na końcu wi
- Page 96 and 97: pitagorejczyków oznaczająca „po
- Page 98 and 99: Rozdział VHerby rycerstwa polskieg
- Page 100 and 101: gardzącego cnotą innych - confide
- Page 102 and 103: Kolejnym elementem zamykającym par
- Page 106 and 107: przykład: „ Nie najduję dalej w
- Page 108 and 109: Opis herbu otwiera odwołanie do dz
- Page 110 and 111: W Herbach rycerstwa polskiego wplat
- Page 112 and 113: syna. Syn ów bardzo często zasłu
- Page 114 and 115: Missus est item a rege Kiszka cum l
- Page 116 and 117: się to z opisania historyków nie
- Page 118 and 119: Bardzo często opisując tu herbown
- Page 120 and 121: znacznie rozwinął Długoszowy sch
- Page 122 and 123: wówczas dzieła o podobnym formaci
- Page 124 and 125: całych rodów. Na jeszcze większ
- Page 126 and 127: BibliografiaPodmiotowaB. Paprocki:
- Page 128 and 129: Heymowski A. : Herby polskie w bruk
- Page 130 and 131: Michałowska T.: Średniowiecze. Wa
- Page 132: Tomczak A.: Jeszcze o „ zapomnian
Change language