Missus est item a rege Kiszka cum lithuanicis ac polonicis copiis versus WosniamMoschorum arcem, hic celeriter quae circa eam arcem easent, ferro flammaqueabsumpsit. 196W herbarzu dominuje„styl historiograficzny” właściwy literaturze polskiej. Stylretoryczny ale pozbawiony patosu, panegiryzmu. Jak zauważył Aleksander Wilkoń (cozalecał to między innymi także Jakub Górski, autor De generibus dicendi liber (Kraków1562)) „styl historiograficzny cechowało unikanie natrętnego moralizatorstwa, dążność dorzeczowości, faktograficzności, uporządkowania, jasności.” 197 Takim stylem napisany jestwłaśnie analizowany herbarz.HerbHerb stanowi główne przedstawienie wizualne tekstu, zajmuje stałe miejsce-lewastrona tekstu, na lewej karcie i prawa strona tekstu na karcie prawej.W wydaniu Herbów rycerstwa polskiego z 1584 roku, przedstawienie herbu jestidentyczne jak w Gnieździe cnoty, z labrami, klejnotem. Niniejszy wizerunek herbupochodzący z dziewiętnastowiecznego reprintu Herbów rycerstwa polskiego, wydanego196 Wysłany został zatem przez króla Kiszka z litewskimi i polskimi posiłkami przeciw twierdzy Wosniammoschorum, ów zaś prędko to, co tę twierdzę naokoło otaczało, zniszczył ogniem i mieczem.197 Por. A. Wilkoń: Dzieje języka artystycznego w Polsce. Renesans. Katowice2004, s.197.114
przez Turowskiego, mimo, że wzorowany na dziele oryginalnym, nie posiada labrów.Klejnot zaś jest znacznie większy niż w wydaniu z 1584.W całym herbarzu sztuka blazonowania w wielu miejscach pozostawia wiele dożyczenia, wiele herbów nie zostało opisanych, posiada tylko odsyłacz, aby czytelnikzobaczył przedstawienie herbu na rysunku. Zdarza się, że opisu herbu nie ma w ogóle, albojest on nazbyt rozwinięty, tak, że czytelnik gubi się w szczegółach. Pojawiają się teżpewne nieścisłości ( np. przy opisie herbu Wczele podana jest informacja o klejnocie, że„Murzynka ma być naga” a w rzeczywistości przyodziana jest w szaty).Trzeba zauważyć, że wśród różnych typów klejnotów : tautologicznych tożsamychz godłem heraldycznym, uzupełniających - związanych z fabułą heraldyczną herbu,będących śladem dawnego godła, które przeszło do klejnotu jak w herbie Jelita w Herbachrycerstwa polskiego dominują strusie pióra-ów klejnot ozdobny, który pojawia się często wmiejscach, gdzie w rzeczywistości się nie pojawiał, co jest oczywiście niezgodne z prawdąhistoryczną. Te niekonsekwencje są wynikiem ingerencji drukarza, który dla ułatwieniasobie pracy i obniżenia kosztów druku stosował te same klocki drzeworytnicze zwyobrażeniami uniwersalnych klejnotów do różnych herbów. 198Historia herbu Jelita została tutaj wzbogacona o nowe dane genealogiczne, przedewszystkim o Jelitczykach współczesnych autorowi. Pojawiają się informacje na tematgniazda rodowego i rozsiedlenia Jelitczyków. O ile same informacje heraldyczne zajmują,niewiele , bo zaledwie dziesięć procent całego dzieła, przeważającą jego część zajmująinformacje genealogiczne. Istotne jest, że jako nazwy herbu używa nazwy Koźlarogi.Paprocki dokonał krytyki przekazu Długoszowego, chcąc wydobyć jego znaczenie.Przyjrzyjmy się zatem tej historii herbu Jelita, zawartej w Herbach rycerstwa polskiego.O klejnocie starodawnym polskim Kożlarogi który w roku1331, za znaczną zasługąFloryana Szarego w bitwie z Krzyżaki u wsi Połowc novum proclama Jelita otrzymał, jakoo tem masz u wszystkich historyków dosyć jasne opisanie, i tu niżej dowodnie aprawdziwie o tem czytać będziesz. Pisze Długosz o przodkach tego herbu, że bywali virimodesti, canum ac venationum studiosi 199 . O których przypatrzywszy się własności herbu,czytać będziesz, także i o potomstwie, które ja w tak szerokim królestwie znać i wiedzieć oniem mogę. Mają być w czerwonem polu trzy spisy żółte.(…)w hełmie pół kozła rogatego,a ztądże miał to proclama Koźlarogi, acz to niektórzy wywodzą, żeby miał mieć początekswój od Półkozica; dopiero za Łokietka, ośla głowę wyrzuciwszy, trzy spisy przydano. Ale198 Por. F. Kamocki: Dziwolągi heraldyczne. Warszawa 1916, s.8-9.199 Szanowni panowie, miłośnicy psów i polowań.115
- Page 1:
Uniwersytet Śląski w KatowicachAg
- Page 4 and 5:
Arystoteles dopełnił typologię r
- Page 6 and 7:
Rozdział IHerb-herbarz-heraldyka.H
- Page 8 and 9:
herbarz polski podobny do tych jaki
- Page 10 and 11:
Śląsku, który pozostawał wówcz
- Page 12 and 13:
Sama heraldyka jako nauka rozwinę
- Page 14 and 15:
2008), Andrzeja Brzeziny Winiarskie
- Page 16 and 17:
Wiktor Hugo nazwał „hieroglifami
- Page 18 and 19:
wierszopisem miernym i mało orygin
- Page 20 and 21:
niektóre gatunki literackie powsze
- Page 22 and 23:
W tym czasie m. in. do wybitnych na
- Page 24 and 25:
publicznych: elekcji, koronacji, in
- Page 26 and 27:
wolę męża, gdyż inaczej ten „
- Page 28 and 29:
przypowieści uciesznych). Owe „p
- Page 30 and 31:
Equanus. To wbrew jego woli kochank
- Page 32 and 33:
Batorego swym złośliwym i jadowit
- Page 34 and 35:
ośmiowersowych strofach. Z nich do
- Page 36 and 37:
Na te różne jej myśli, patrzaj k
- Page 38 and 39:
tereny wschodnie, zwłaszcza jednak
- Page 40 and 41:
Próbę cnót dobrych, wydaną oko
- Page 42 and 43:
właśnie stawianie twórcy w szere
- Page 44 and 45:
„rozmowa”, inaczej określana j
- Page 46 and 47:
Rozdział IIIPanoszaZanim przystąp
- Page 48 and 49:
pisarskie twórca z Głogół się
- Page 50 and 51:
ymowane o przeszciu tatarskim do W
- Page 52 and 53:
Poddając refleksji literackość o
- Page 54 and 55:
W niektórych miejscach zdradza, i
- Page 56 and 57:
w wypowiedziach perswazyjnych, czyt
- Page 58 and 59:
umiłowanie do trunków, cielesnych
- Page 60 and 61:
znaczny ( wiersz „Piotr Derśniak
- Page 62 and 63:
wstecz. Szczególnie zaś biografis
- Page 64 and 65: nigdy aby najmniej nie miewał na p
- Page 66 and 67: Wierz mi lepszy porządek onby spra
- Page 68 and 69: W zakresie elocutio obecne proste n
- Page 70 and 71: Dzieło w sumie liczy czterysta trz
- Page 72 and 73: a ponieważ adresatem wypowiedzi je
- Page 74 and 75: Szlachetni bowiem, to ludzie zacni,
- Page 76 and 77: obfitość ryb i dzikiego zwierza,
- Page 78 and 79: także dokonywał własnych poszuki
- Page 80 and 81: narodzeniem Chrystusa, gdy lud fran
- Page 82 and 83: Wiersze na herby, stemmata spełnia
- Page 84 and 85: Zasadniczy element herbu, zwanego w
- Page 86 and 87: Przyjrzyjmy się zatem historii her
- Page 88 and 89: się czynem, zasłużył się jako
- Page 90 and 91: połączenia w obrębie jednej fabu
- Page 92 and 93: czechowskiego, nakielskiego, rospie
- Page 94 and 95: drugiej kolejności, a na końcu wi
- Page 96 and 97: pitagorejczyków oznaczająca „po
- Page 98 and 99: Rozdział VHerby rycerstwa polskieg
- Page 100 and 101: gardzącego cnotą innych - confide
- Page 102 and 103: Kolejnym elementem zamykającym par
- Page 104 and 105: Bełtowie tu Bełt, inne nazwy to n
- Page 106 and 107: przykład: „ Nie najduję dalej w
- Page 108 and 109: Opis herbu otwiera odwołanie do dz
- Page 110 and 111: W Herbach rycerstwa polskiego wplat
- Page 112 and 113: syna. Syn ów bardzo często zasłu
- Page 116 and 117: się to z opisania historyków nie
- Page 118 and 119: Bardzo często opisując tu herbown
- Page 120 and 121: znacznie rozwinął Długoszowy sch
- Page 122 and 123: wówczas dzieła o podobnym formaci
- Page 124 and 125: całych rodów. Na jeszcze większ
- Page 126 and 127: BibliografiaPodmiotowaB. Paprocki:
- Page 128 and 129: Heymowski A. : Herby polskie w bruk
- Page 130 and 131: Michałowska T.: Średniowiecze. Wa
- Page 132: Tomczak A.: Jeszcze o „ zapomnian
Change language