Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

„rozmowa”, inaczej określana jako „dialog”, „dyskurs” -Rozmowa podawce z plebanem otrzech skutkach zbawiennych, Rozmlouváni aneb hádáni chudého ćlovĕka s bohatým -należąca do gatunków nie kodyfikowanych przez dawne poetyki, pisana stylemkonwersacyjnym, który za pomocą figur wprowadza postaci mówiące w mowieniezależnej, zaliczana do poesis artificiosa ; „katalog” – Cathalogus, to jest porządneopisanie arcybiskupów gnieźnieńskich - zawierający portrety biskupów wraz zwierszowanymi opisami ich żywotów i prozatorskimi dopiskami.Oczywiście pojawiają się też gatunki, których nazwa nie wskazuje na ich zakres,należą go nich: „herbarze” - Panosza, Gniazdo cnoty, Herby rycerstwa polskiego,Diadochos; „satyry obyczajowe” rozumiane tutaj jako utwory wierszowane ośmieszająceobyczaje, zachowania płci pięknej głównie i tym samym wyrażające krytyczny stosunekautora do kobiet - Dziesięcioro przykazanie mężowo, Nauka rozmaitych filozofówobierania żony, Próba cnót dobrych, Nauka i przestroga na różne przypadki ludzkie - naktóre też możemy patrzeć jako na swego rodzaju traktaty, gdyż w wielu miejscachpodstawową formą wypowiedzi jest wykład, uzupełniany cytatami, głównie filozofówi mądrych uczonych; podobnie w zbiorze „bajek”- Koło rycerskie mamy do czynieniaz bajką zwaną też fabula, czy apologus krótkim utworem, którego bohaterami sązwierzęta, ludzie, zawierającym morał, zaliczanym do silvae, ale ze względu na liczneodautorskie „przestrogi” lub „przypowieści” występujące obok tekstów bajek, dziełocałościowo ma charakter traktatu; „wizerunek” inaczej „zwierciadło”, „kształt”, któregorealizacją jest Hetman kreujący wzorzec idealnego hetmana właśnie; pamflety politycznemające charakter demaskatorskiej krytyki Jana Zamojskiego, wierszem – Pamięć nierząduw Polsce i prozą – Upominek albo przestroga zacnemu narodowi polskiemu.W niniejszym rozdziale nie analizowaliśmy pod kątem realizacji wyznacznikówgatunkowych kolejnych prac autora, gdyż nie jesteśmy w stanie zanalizować wszystkichprzedmiotów genologicznych. Więcej miejsca poświęciliśmy satyrom obyczajowym, tucytowanym, aby przede wszystkim ukazać twórczy temperament i wydobyć z nich noweoblicze autora kojarzonego głównie z poważnymi dziełami historycznymi. Pozostałe,wymienione właściwie z tytułu dzieła, miały jedynie wskazać bogactwo form jakieuprawiał Bartosz Paprocki. Dopiero analiza dzieł heraldycznych właśnie t.j. Panoszy tojest wysławienie panów i paniąt ziem ruskich i podolskich…(Kraków 1575), Gniazda cnoty(Kraków 1578), Herbów rycerstwa polskiego (Kraków 1584) ma za zadanie pokazać ichwalory literackie, przyjrzeć się dokładniej ich formie.44