Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

W Herbach rycerstwa polskiego wplatanie elementów fikcyjnych do narracjihistorycznej nie zawsze jest świadomym zabiegiem zacierania prawdy. Często jestrezultatem braku krytycyzmu wobec cytowanych źródeł.Przekonujemy się o tym wielokrotnie wnikliwiej śledząc przywoływane legendyherbowe. Opisując herb Korwin na przykład, autor odsyła czytelnika do innego herbuŚlepowron, które traktuje na równi „Korwin, który skąd a jako dawno do Polskiprzyniesion, o temeś już czytał pod ślepowronem”(H,708). Podaje zaledwie pięć nazwiskherbowników, sam nie przedstawia historii herbu Korwin. Tymczasem herb ten nie był natyle nowy, aby nie mógł poszczycić się własną legendą, ponadto miał zdecydowaniewiększą liczbę współklejnotników. 186Najbardziej wiarygodne, realne wydają się przedstawienia zdarzeń dotyczącychczasów współczesnych autorowi, których był naocznym świadkiem i nierzadkouczestnikiem. Owe opisy czasów współczesnych, funkcjonujące obok zdarzeń minionychsą również znamienne dla kroniki.Obok sfery realnej współistnieje rzeczywistość prawdopodobna, zrekonstruowanaprzy pomocy zachowanych dokumentów, relacji i sfera zmitologizowana. 187Ta ostatnia widoczna jest zwłaszcza w księdze drugiej, opisującej pochodzenieszlachty polskiej, gdzie czytamy:Naród szlachecki, jako dawno jest, i zkąd ma początek, rozmaicie to różni skryptorowie opowiadają.Powiadają jedni, żeby się miało od synów Noego począć, za onem przeklęctwem ojcowskim, kiedy Chamsyna swego przeklął, o to, że się śmiał z jego nieopatrznego leżenia, jako o tem czytamy (…)Drudzy tego chcą, żeby się dopiero zacząć miało po zburzeniu onej wieże Babel, czasu Heber iPhalek(…)(H,48)Szukanie starożytnych korzeni miało na celu podniesienie rangi szlachty,uwznioślenie jej. Skoro bowiem herby należały do jednostek wybranych (Mojżesza,Noego, Chama, Izyma, Ozyrego) i szlachta była wyjątkowa, bo naznaczona.W historii herbu Ślepowron natomiastiż ten kruk, który na wierzchu podkowy, a Corvinis Romanis profluxit, czego są własne testimoniana starej rzymskiej monecie, że tego klejnotu dawne w Rzymie używały wielkie familie. Z tego domuValerius Messala Corvinus, za czasów Tyberyusza cesarza rzymskiego(…)(H, 404).186 Zob. J. K. Kochanowski: U kolebki polskich „Korwinów”. „Miesięcznik Heraldyczny”1937,nr2.187 Podział na trzy sfery przyjmuję za: J. Malicki: „Kadłubkowe wymysły” – po wiekach. W: Legat wiekurycerskiego. Studia staropolskie dawne i nowe. Katowice 2006, s. 42-43.110