Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

J. Bielski opisywali dzieje dawniejsze. 112Ze względu na treść, informacje biograficzne dotyczące szlachty, herbarze i quasiherbarze(tytułowa Panosza), ubrane w literacką szatę sytuujemy w tym właśnie szereguprac, chociaż zaznaczamy, nie będą to dzieła stricte historiograficzne. 113Paprocki studiował w Akademii Krakowskiej, znał więc modne podówczas gatunkiliterackie. Trudno jednoznacznie stwierdzić, na ile znał dzieła ówczesnych teoretykówpoezji (pewną pomocą jest w tym wypadku właśnie, analiza literacka jego prac) m.in.: F.Robortella, Explicationes in librum Aristotelis de Arte poetica, 1548, J. C. Scaligera,Poetices libri septem, 1561, popularne koncepcje dzieła literackiego, próby zdefiniowaniagatunku literackiego wywodzące się ze starożytności, autorstwa Platona zawarte w IIIksiędze Państwa , Poetykę, Retorykę Arystotelesa, De Inventione, De oratore Cycerona,Rhetorica Herennium, Kwintyliana Institutiones oratoriae libri XII; chociaż jak wiadomozainteresowanie tymi pracami wśród profesorów Akademii Krakowskiej, której uczniembył Paprocki było powszechne. O wiele łatwiej wskazać na znajomość konkretnych dziełhistorycznych, literackich, które wywarły wpływ na jego „wyobrażenie” literatury. Zpewnością oprócz licznych dzieł kronikarskich, o których wspomina zwłaszcza w dwóchnastępnych herbarzach, czytywał dzieła Mikołaja Reja, zwłaszcza wydany w 1562 roku:Zwierzyniec, w którym rozmaitych stanów, ludzi, zwierząt i ptaków kształty, przypadki iobyczaje są właśnie wypisane nawiązujący do dzieła Alciatusa Emblematum liber, skorosam w późniejszej fazie swego życia zajął się przekładem niektórych jego utworów najęzyk czeski. Podobnie znał twórczość Jana Kochanowskiego, czy SzymonaSzymonowica. Z dzieł historycznych studiował zwłaszcza prace Jana Długosza 114 Insygniaseu Clenodia…, Banderia Prutenorum dostępne w rękopisie. W 1562 roku ukazał się wAntwerpii Arma Regni Poloniae Ambrożego z Nysy, przedstawiający 144 herby (ziem,zakonu niemieckiego, kapituł i szlachty, wykonanych techniką drzeworytniczą), opartyprawdopodobnie na jednym z zaginionych rękopisów Klejnotów Jana Długosza. Nie jestwięc wykluczone, że i z owym zbiorem herbów otwarty na wszelkiego typu nowinki112 Por. H. Dziechcińska, Historiografia. W: Słownik literatury staropolskiej… , s. 306.113 Z uszeregowaniem twórczości Bartosza Paprockiego w kręgu piśmiennictwa historiograficznegospotykamy się zarówno w starszych (np. Bronisława Nadolskiego: Kierunki rozwojowe dziejopisarstwastaroplskiego. Lwów 1938; Ł. Gołębiowskiego: O dziejopisach polskich, ich duchu, zaletach i wadach.Warszawa 1826 ) jak i nowszych opracowaniach dotyczących historiografii (np. A. F. Grabskiego: Zaryshistorii historiografii polskiej. Poznań 2000, E.A. Mierzwy: Historia historiografii.T.2.Warszawa 2007).114 Jan Długosz nie jest jedynym heraldykiem przed Bartoszem Paprockim, jak zauważono w rozdzialepierwszym niniejszej pracy. Pierwszymi herbarzami były role herbowe sporządzane od XIII wieku z okazjiturniejów rycerskich jako pomoc w identyfikacji uczestników i poprawności używanych przez nich herbów.Jednym z najstarszych europejskich herbarzy jest Herbarz Gerlego powstały ok. 1369 roku i uzupełniony doXV wieku, w którym znajdują się też herby polskie.47