Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

W niektórych miejscach zdradza, iż należy do grona opisywanej szlachty, z którąsię utożsamia: „Już nasz Jakub Grzymała(…)” („Jakub Grzymała”) „Ja to czegomdoświadczył powiem i wam o nim” („Świejkowscy”) i tym samym staje się częściąprzedstawionych wydarzeń. Raz jawi się nam jako podmiot, używając współczesnejterminologii, wszechwiedzący, który w szerokim kontekście historycznym umiejscawiadzieje przedstawiciela konkretnego rodu, innym razem, jego wiedza jest ograniczona.W całym zbiorze widoczne są jego dwie zasadnicze postawy - przedstawiającai oceniająca.Na uwagę zasługuje tu postać adresata wierszy na herby, który zajmuje w nichmiejsce szczególne. Z jednej strony, jest to odbiorca rzeczywisty, do którego poeta zwracasię bezpośrednio, a nawet prowadzi z nim dialog „Przeto Bracie chceszli ujść typrzezwiska tego/ Nie szacuj mie raczej sam napisz co lepszego”[k.4l](„Do Szacunkarzaspraw ludzkich”) oraz odbiorca osadzony w realiach drugiej połowy szesnastego wieku,Polak, o którym wypowiada się dość krytycznie :„Od was żadnej pomocy do tego niemają/Tak was jak karmne woły w pokoju chowają/A wy nad nie czyniąc się jeszczegodniejszymi "[k.4p], z drugiej strony odbiorca literacki, do którego podmiot zwraca sięjak do swego rodzaju interlokutora, co najczęściej wyraża się w użyciu form drugiej osoby:„Z Obrazowa cię piszą ale dobry panie/Mogę tobie bezpiecznie ją przyręczyć zanie”[k.29p](„Broniewscy z Obrazowa”).Każdy niemalże wiersz na herb to krótka mowa retoryczna o wyraźnymzabarwieniu panegirycznym, sławiąca czyny osoby zmarłej.Przyjrzyjmy się zatem sferze elocutio, temu w jaki sposób poeta kreujerzeczywistość. Nieodłącznym elementem każdej wypowiedzi bowiem, zarówno ustnej jaki pisanej jest styl, który stanowi ważny składnik modelu gatunku.Przede wszystkim, trzeba zauważyć, że podmiot mówiący posługuje się wyłączniepolszczyzną, nie używa wtrąceń łacińskich, czy innych zapożyczeń. Miejscami widaćpewne elementy stylu religijnego ujawniającego się w sporadycznie występującychaluzjach do Biblii, znanych sekwencji np.„sprawy ich poczciwe, które godne na wieki abybyły żywe”, „będzie wiekom wiecznie (…)”, czy w apoteozie Mieleckiego zamieszczonejw dedykacji :Snadź Duch Pański nie ty sam rękoma twoimiMężnie nieprzyjacioły twoje bijał nimiOd wszystkich ludzi zacnych masz takowe słowo54