Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

jeżeli ktoś musi znosić mieszkającego z nim w tej samej wsi przykrego sąsiada, czego jadoświadczyłem”. Wtedy król rzecze: „ Bądź całkowicie spokojny. Jeżeli się wyleczysz ztej rany, wiedz, że dzięki mej hojności pozbędziesz się towarzystwa przykrego sąsiada.”Zabrano go stąd i całkowicie wyleczono. Dzięki zaś hojności króla wyniesiony do wyższejrangi, wskutek wspomnianego wypadku, otrzymał dla swego rodu, który nosił jako herbtrzy lance, nowe zawołanie „Jelita” po unieważnieniu dawnego „Koźle rogi”.” 172Geneza proklamy uwieczniona w dziele Długosza została powtórzona w Gnieździecnoty:Ten zacny król z Krzyżaki, gdy wojował mężnieA dawał im na wszytkim odpór dość potężnie,U Połowcz, wsi, wojsko ich pogromił niemałeA popsował nadęte myśli ich zuchwałe.Nazajutrz po boisku onym król jeżdżącyUjźrzał rycerza swego głowę podnoszący.Trzema drzewy przebity był, zarazem rzecze:Równa męka nie może być takowej męce.On rycerz odpowiedział: więtsza męka jeszcze,Gdy zły sąsiad z jednej wsi, co się zgadzać nie chce.Spytał król: możesz być żyw, ja przyrzekam tobie,Sąsiada mieć nie będziesz ku przekazie sobie.Odjeżdżając kazał go swym barwierzom leczyćA one drzewa z niego tym prędzej wykręcić.Ten mąż, który był dziedzic prawy herbu tego,Florian Szary imię było własne jego.Ma być herb w krwawym polu z żelaznymi groty,Laski złote złożone na krzyż na znak cnoty,A w hełmie koźle rogi, które nosił dawne,Tak ma klejnot nabyty dziś potomstwo sławne.[k.143l]Ów rycerz herbu Koźlarogi, walczył w bitwie pod Płowcami stoczonej w 1331roku, w której został ciężko ranny, przebity trzema włóczniami w brzuch. Gdy w takimstanie spotkał go przechadzający się po pobojowisku król Władysław Łokietek przerażonyogromem jego cierpienia krzyknął: „Cóż za srogą mękę cierpi ten rycerz!”, na co tenspokojnie odpowiedział: „Stokroć sroższą mękę zadaje zły sąsiad!”. Odtąd trzy włóczniezostały upamiętnione w godle herbu, a uprzednie godło Koźlarogi przeniosło się doklejnotu. Nie bez znaczenia pojawia się liczba trzy - szczęśliwa, mistyczna, doskonała. Wg172 J. Długosz: Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Ks. 9. Warszawa 1975, s.212.95