Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

tytule to innymi słowy zbrojny sługa rycerski, aspirant na rycerza, 118 wskazuje naprzedmiot opisu, tego o kim będzie mowa.Dzieło powstało w bardzo ważnym momencie historycznym Polski, a mianowiciew okresie bezkrólewia, po ucieczce pierwszego władcy elekcyjnego, Henryka Walezegodo Francji, gdzie miał objąć rządy po śmierci swego brata, na co wskazuje jeden z wierszyinicjalnych „Do Rad Koronnych, gdyż króla nie masz w okresie bezkrólewia” . UniaLubelska 1569 sprawiła, iż Rzeczpospolita Obojga Narodów stała się najbardziejzróżnicowanym pod względem etnicznym, językowym, gospodarczym i religijnympaństwem w Europie. Przyłączono do niej Podole, Wołyń, a także część Kijowszczyzny iBracławszczyzny; szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego została zrównana ze szlachtąpolską. Jednocześnie jednak wcielenie ziem południowych i wschodnich do Korony,spowodowało wciągnięcie jej w orbitę polityki Moskwy i Turcji, co dawało koniecznośćobrony ziem wschodnich przed ekspansjonistyczną polityką tychże państw.Bartosz Paprocki, znał doskonale szlachtę tych ziem, gdyż przez pewien czasprzebywał na wschodnich obszarach Polski. Był świadkiem starć wojennych rozegranychprzez wojska tureckie na ziemiach podolskich (1575), wcześniej, w 1572 roku brał udziałw wyprawie dyplomaty Andrzeja Taranowskiego do sułtana tureckiego wKonstantynopolu, na co wskazuje w dedykacji wiersza Dziesięcioro przykazanie mężowo(1575r.). W drodze powrotnej przez Wołoszczyznę przeżył wyprawę wojewodypodolskiego pana Mikołaja Mieleckiego 119 , któremu to właśnie zadedykował Panoszę. 120Nakłonienie szlachty do obrony wschodnich ziem Rzeczypospolitej przednajazdami, bisurmańskim - jak określano wówczas pejoratywnie nie – chrześcijan, togłówny cel Panoszy, a zatem jakiej formy użył twórca, by ów zamiar osiągnąć?Trzeba zauważyć, że nie jest to jedyny tekst Bartosza Paprockiego wzywający doudziału w lidze antytureckiej. W 1575 roku także, nad zabitymi i wziętymi w jasyrofiarami bolał pisarz w wierszu Historia żałosna o prędkości i okrutności tatarskiej,a dwadzieścia lat później w 1595 roku w dziele Gwałt na pogany .Wzrost napięcia, zaostrzenie się stosunków między państwem polskim a tureckim,sprawiły, że w latach dziewięćdziesiątych szesnastego wieku pojawiło się wiele utworówokolicznościowych, skierowanych przeciwko Ottomańskiej Porcie; wystarczy wymienićOksza… na Turka Stanisława Orzechowskiego, wydane w Krakowie w 1590 roku, Wirsze118 A. Bańkowski: Słownik etymologiczny języka polskiego.T.2.Warszawa 2000, s.493.119 Zob. R. Przybyliński: Hetman wielki koronny Mikołaj Mielecki (ok.1540-1585).Toruń 2003.120 Por. K. Krejči: op. cit., s. 251.49