Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

kobiety. Nie pełnią one jednak centralnej pozycji. Najczęściej przywoływane są wkategorii roli jaką spełniały t. j. matki, żony, córki, przy czym jeżeli opisane zostały jakożony konkretnych osób zaznaczano, czy zostawiły potomstwo, czy umarły bezdzietnie.Chwalone często jako białogłowy „ świętych spraw i żywota”(np. Przedborska Dorotaherbu Gozdawa, babcia Bartosza Paprockiego (H,296) ) albo panie „żywotaświątobliwego”(np. Zofia z domu Prawdzic (H,212) ). Spotykamy również kobiety, którezasłużyły się dla państwa nie tylko wydając na świat tak szlachetne potomstwo, czegoprzykładem jest Beata de Tenczin herbu Topór, która „(…)zbudowała klasztor Bernardynw Samborze, będąc za Janem Odrowążem wojewodą ruskim, o której opowiadaepitaphium w tym tam klasztorze pisane(…)”(H,69).Rozpiętość relacji uzależniona jest od zasobu uzyskanych na ich temat informacji,zdarza się, że niektóre postaci przywołane są tylko z nazwiska i uszeregowanew odpowiednim rodzie. Istotne są koligacje rodzinne, stąd informacje typu: zostawiłpotomstwo, miał córkę, syna, umarł bezdzietnie itd. Bywa, że podana jest tylko informacjaile lat żył, kiedy umarł. Lapidarne informacje o niektórych rodach to także wyraz intencjinadawcy, który z wiadomych sobie powodów, nie chciał o nich pisać więcej.W przypadku kiedy opis zaczyna się od słowa „dom” (w znaczeniu- rodzina)kolejno wymienione są jego przymioty: starodawny, możny, znaczny, zasłużonyRzeczypospolitej itd.W sposobach konstruowania bohaterów dominuje tendencja pokazania postaci jakomodelu i wzorca. Herby rycerstwa polskiego w dużej części nawiązują do KlejnotówKrólestwa i rycerstwa polskiego Jana Długosza. O ile jednak Klejnoty dość często podającharakterystyki rodów dość realistycznie, nie unikają negatywnych ocen, prezentujązłożoność natury ludzkiej, o tyle w herbarzu Bartosza Paprockiego mamy do czynieniaz pewną mistyfikacją. Szlachta ukazana jest jak w najlepszym świetle, w jejcharakterystyce właściwie nie znajdziemy żadnych jej wad a same zalety.W herbarzu, jak w każdej kronice, czy szerzej – w każdym dzielehistoriograficznym, mamy do czynienia z istnieniem dwóch sfer: sferą historyczną i jejgłównym wyznacznikiem – „prawdą” a także z sferą literacką, której dominującymskładnikiem jest fabuła, owe opowiadanie dziejów i kategorią „prawdopodobieństwa”.Należy podkreślić, że jednym z głównych wyznaczników literackości tej grupytekstów jest właśnie fikcjonalność przedstawień literackich.109